A

A

A

Бүлэг: 1979

МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

2016 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдөр

Улаанбаатар хот

МОНГОЛ УЛСЫН ХИЛИЙН ТУХАЙ

/Шинэчилсэн найруулга/

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Нийтлэг үндэслэл

1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт

Хэвлэх

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын хилийн халдашгүй, дархан байдлыг хангах зорилгоор хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээг хэрэгжүүлэх, хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулах, улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх, улсын хил хамгаалах байгууллагын тогтолцоо, чиг үүрэг, бүрэн эрх, улсын хил хамгаалалтад иргэн, байгууллагын оролцоог тодорхойлж, хилийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон бусад харилцааг зохицуулахад оршино.

2 дугаар зүйл. Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомж

Хэвлэх

2.1.Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, энэ хууль болон тэдгээртэй нийцүүлэн гаргасан бусад хууль тогтоомжоос бүрдэнэ.

2.2.Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.

3 дугаар зүйл. Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолт

Хэвлэх

3.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараахь нэр томьёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:

3.1.1."байнгын ажиллагаатай боомт" гэж Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасан цагийн хуваарийн дагуу байнга ажиллах боомтыг;

3.1.2."боомтын дэд бүтэц" гэж хилийн боомтоор зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх авто зам, төмөр зам, агаарын тээврийн дэд бүтэц, хилийн хяналтын байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлийг бүрдүүлсэн, хилийн боомтод тавих аюулгүй байдлын шаардлагыг хангасан инженерийн дэд бүтцийг;

3.1.3."гэрээт хилчин" гэж хугацаат цэргийн алба хаасны дараа сайн дурын үндсэн дээр гэрээгээр цэргийн жинхэнэ алба хааж байгаа иргэнийг;

3.1.4."зорчигч" гэж улсын хил нэвтрэх эрхийн баримт бичиг бүхий, хилийн боомтоор нэвтэрч байгаа Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг;

3.1.5."олон улсын боомт" гэж Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу иргэний харьяаллыг үл харгалзан зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэх боомтыг;

3.1.6."түр ажиллагаатай боомт" гэж боомтын асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу түр хугацаанд ажиллах боомтыг;

3.1.7."тээврийн хэрэгсэл" гэж хилийн боомтоор улсын хил нэвтэрч байгаа бүх төрлийн агаарын хөлөг, хөвөх хэрэгсэл, галт тэрэг, автомашин, мотоцикль, өөрөө явагч хэрэгслийг;

3.1.8."улсын хил дамнасан байгууламж" гэж улсын хилийн шугамыг дайран гарсан төмөр зам, авто зам, газрын тос болон хий дамжуулах хоолой, холбоо, цахилгааны шугам, гүүр, усны далан, хашлага болон бусад байгууламжийг;

3.1.9."улсын хил хамгаалалтын зориулалттай инженер, техникийн байгууламж" гэж хилийн болон хил орчмын дэглэмийн зөрчлийг илрүүлэх, таслан зогсоох, улсын хил хамгаалалтад дэмжлэг үзүүлэх зориулалт бүхий саад, мөр хянах зурвас, зам, гүүр, хянах цамхаг, холбоо, дохиолол хяналтын техник хэрэгсэл, замын хаалт болон бусад байгууламжийг;

3.1.10."улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний гишүүн" гэж улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний бүрэлдэхүүнд орсон Монгол Улсын иргэнийг;

3.1.11."улсын хил хамгаалах байгууллага" гэж Монгол Улсын хэмжээнд улсын хил хамгаалалтыг зохион байгуулах, удирдах үүрэг бүхий төрийн захиргааны байгууллага, түүний харьяа хилийн цэргийн анги, салбарыг;

3.1.12."хилийн боомт" гэж улсын хилээр нэвтрэх зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнд хилийн хяналтын байгууллага хяналт шалгалт хийх зориулалтаар төхөөрөмжилсөн, тусгайлан тогтоосон газрыг;

3.1.13."хил орчмын оршин суугч" гэж хил орчмын нутаг дэвсгэрт байнга оршин суух бүртгэлтэй Монгол Улсын иргэнийг;

3.1.14."хил орчмын нутаг дэвсгэр" гэж хил залгаа улстай хиллэж байгаа сумын нутаг дэвсгэрийг;

3.1.15."хилийн ус" гэж Усны тухай хуулийн 3.1.11-д заасныг;

3.1.16.“хилийн хяналтын байгууллага” гэж улсын хил нэвтрэх зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнд хяналт шалгалт явуулах, бүртгэх эрх бүхий улсын хил хамгаалах, гааль, гадаадын иргэн, харьяатын байгууллагыг;

/Энэ заалтад 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

3.1.17."хилийн манаа" гэж Монгол Улсын хил хамгаалах тушаал биелүүлж байгаа зэвсэглэсэн нэг, эсхүл хэд хэдэн хилчнийг;

3.1.18."хилчин" гэж хилийн цэрэгт алба хааж байгаа цэргийн жинхэнэ алба хаагчийг;

3.1.19."хоёр талын боомт" гэж хил залгаа улстай хилийн боомтын асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу Монгол Улсын болон хил залгаа улсын зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэх боомтыг;

3.1.20."хөвөх хэрэгсэл" гэж өөрөө явагч, эсхүл өөрөө үл явагч усан дээрх хөдөлгөөнт төхөөрөмжийг;

3.1.21."хяналт шалгалтын бүс" гэж хилийн хяналтын байгууллага хилийн боомтод хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулах зориулалтаар тусгайлан тоноглосон газрыг.

4 дүгээр зүйл. Монгол Улсын хил

Хэвлэх

4.1.Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийн зах хязгаарыг газрын гадаргуу, усны мандал дээр хил залгаа улсын нутаг дэвсгэрийн хязгаараас зааглаж, Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр тодорхойлж, тогтоосон шугамыг Монгол Улсын хил /цаашид "улсын хил" гэх/ гэнэ. Уг шугамаас эгц дээш агаарын, мөн шугамаас эгц доош газрын хэвлийн хил байна.

4.2.Улсын хил халдашгүй дархан байна.

4.3.Улсын хилийн халдашгүй дархан байдал нь улсын хилийн шугам хууль бусаар өөрчлөгдөхгүй, хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээ зөрчигдөхгүй байхаар хангагдана.

4.4.Хил залгаа улсын газар нутгийн хязгаартай зах нийлэн хиллэж байгаа хилийн зурвас, боомтын газар нь төрийн өмч байна.

5 дугаар зүйл. Монгол Улсын хилийн аюулгүй байдал

Хэвлэх

5.1.Монгол Улсын хилийн аюулгүй байдал нь /цаашид "хилийн аюулгүй байдал" гэх/ Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын салшгүй хэсэг мөн.

5.2.Хилийн аюулгүй байдал гэж улсын хил, хил орчмын нутаг дэвсгэрт үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг хангах, гадаад, дотоод таатай нөхцөл баталгаатай хангагдсаныг хэлнэ.

5.3.Хилийн аюулгүй байдал нь улсын хил, хил орчмын нутаг дэвсгэрт үндэсний язгуур ашиг сонирхлыг хангах, төрөөс хилийн талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн төрийн эрх бүхий байгууллагуудаас нэгдмэл бодлого, харилцан уялдаатай явуулах улс төр, эрх зүй, дипломат, эдийн засаг, байгаль орчин, тагнуул, улсын хил хамгаалалтын цогц үйл ажиллагаагаар хангагдана.

5.4.Хилийн аюулгүй байдлыг хангах нэгдмэл тогтолцоог бүрдүүлэх, байгууллага, иргэний үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах, төрөөс хилийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг хангах асуудлыг Засгийн газар хариуцна.

6 дугаар зүйл. Улсын хилийн шугамын асуудлыг шийдвэрлэх

Хэвлэх

6.1.Улсын хилийн шугамыг тодорхойлох, тогтоох, өөрчлөх асуудлыг Монгол Улсын Их Хурал /цаашид "Улсын Их Хурал" гэх/, улсын хилийг хамтран шалгах асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

7 дугаар зүйл. Улсын хилийг тодорхойлох

Хэвлэх

7.1.Улсын хилийг газар дээр нь тогтоохын тулд хил залгаа улстай хилийн шугамыг тодорхойлж, хилийн гэрээ байгуулах ба түүнийг Улсын Их Хурал соёрхон батална.

8 дугаар зүйл. Улсын хилийг тогтоох

Хэвлэх

8.1.Улсын хилийг газар дээр нь дараахь зарчмыг баримтлан тогтооно:

8.1.1.хуурай газарт тодорхой тэмдэгт, тогтвортой юмсыг хооронд нь холбосон шулуун шугамаар, эсхүл уул нурууны усны хагалбараар;

8.1.2.гол, мөрөн, горхинд үндсэн урсгалын дундуур, нууранд нуурын эрэгт тулж ирсэн улсын хилийн шугамын хоёр үзүүрийг холбосон шулуун шугамаар;

8.1.3.улсын хил дамнасан байгууламжид улсын хилийн шугам өнгөрч байгаагаар.

8.2.Энэ хуулийн 8.1-д заасан болон өөр зарчмаар улсын хил тогтоох асуудлыг Улсын Их Хурал шийдвэрлэж болно.

8.3.Улсын хилийн шугам, хилийн тэмдгийн байршлыг газар дээр нь тогтоох ажлыг хил залгаа улстай хамтран гүйцэтгэнэ.

8.4.Улсын хил тогтоох Монголын талын бүрэлдэхүүнийг Улсын Их Хурал томилно.

9 дүгээр зүйл. Улсын хилийг тэмдэглэх

Хэвлэх

9.1.Улсын хилийг хил залгаа улстай байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу газар дээр нь геодезийн аргаар тодорхойлж, тод харагдах, бат бэх хилийн тэмдгээр тэмдэглэнэ.

10 дугаар зүйл. Улсын хилийг хамтран шалгах

Хэвлэх

10.1.Хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу улсын хилийн шугам, хилийн тэмдгийн байршлыг хил залгаа улстай хамтран шалгана.

10.2.Улсын хилийг хамтран шалгах Монголын талын бүрэлдэхүүнийг Засгийн газар томилно.

10.3.Энэ хуулийн 10.2-т заасан бүрэлдэхүүнд мэргэжлийн байгууллагын болон тухайн орон нутгийн төлөөлөгчийг оролцуулна.

10.4.Улсын хилийг хамтран шалгах явцад улсын хилийн шугамыг өөрчилбөл энэ тухай Монгол Улсын олон улсын гэрээний заалтыг үндэслэн Улсын Их Хурал хууль баталснаар хүчин төгөлдөр болно.

11 дүгээр зүйл. Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомжийн биелэлтэд тавих хяналт

Хэвлэх

11.1.Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомж, хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний биелэлтэд улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв болон улсын хил хамгаалах байгууллага, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага хууль тогтоомжид заасны дагуу хяналт тавина.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ

Улсын хилийн дэглэм

12 дугаар зүйл. Улсын хилийн дэглэмийн зорилго

Хэвлэх

12.1.Улсын хилийн дэглэмийн зорилго нь хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээг үндэслэн улсын хилийг тодорхой байлгах, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг нэвтрүүлэх, хилийн асуудалтай холбогдсон бусад үйл ажиллагааг зохицуулахад оршино.

13 дугаар зүйл. Улсын хилийн дэглэмийн агуулга

Хэвлэх

13.1.Улсын хилийн дэглэмийн агуулга нь улсын хилийг арчлан хамгаалах, улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх, хилийн ус, хил дамнасан байгууламжийг ашиглах, хил дээр ан агнуур, ажил, үйлдвэрлэл явуулах, байгаль орчин, амьтныг хамгаалах журмаас бүрдэнэ.

14 дүгээр зүйл. Улсын хилийн дэглэмийг тогтоох

Хэвлэх

14.1.Улсын хилийн дэглэмийн эрх зүйн үндсийг Улсын Их Хурал хуулиар тодорхойлж, Засгийн газар хил залгаа улстай байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр улсын хилийн дэглэмийг тогтооно.

14.2.Улсын хилийн дэглэмийн гэрээг Улсын Их Хурал соёрхон батална.

15 дугаар зүйл. Улсын хилийг арчлан хамгаалах

Хэвлэх

15.1.Улсын хилийн шугам, тэмдэг, тэдгээрийн холбоосыг хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу газар дээр нь бүрэн бүтэн байлгана.

15.2.Улсын хилийн шугам дайран гарсан ойд улсын хил тод харагдахаар зурвас гаргана.

15.3.Улсын хилийн тэмдгийг арчлан хамгаалах, сэргээх, засварлах, улсын хилийн шугамыг тодотгох, шалгах ажлыг хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу гүйцэтгэнэ.

16 дугаар зүйл. Улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх

Хэвлэх

16.1.Улсын хилийг газар, ус, агаараар нэвтрэх зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг хууль тогтоомж, хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу улсын хилээр нэвтрүүлнэ.

16.2.Агаарын хөлөг нь улсын хилийн тогтоосон орох, гарах цэгээр нэвтэрч, зөвшөөрсөн агаарын замаар нисч, зөвхөн хилийн боомт бүхий нисэх буудалд бууж, хөөрөх бөгөөд үүнээс өөр газраар улсын хил нэвтрэх, буух, хөөрөх асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

/Энэ хэсэгт "агаарын хаалгаар" гэснийг "орох, гарах цэгээр" гэж 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан бөгөөд 2025 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө./

16.3.Улсын хилийн шугамаас хилийн боомт хүртэлх зай нь улсын хил хамгаалах байгууллагын, агаарын зай нь зэвсэгт хүчний агаарын цэргийн хяналтад байна.

16.4.Улсын хилийг усаар нэвтрэх журмыг хууль тогтоомж, хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээг үндэслэн Засгийн газар батална.

16.5.Гамшгийн улмаас үүссэн хор хөнөөлийг арилгахад туслах гадаадын тусламжийн бие бүрэлдэхүүнийг хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээ, Засгийн газрын шийдвэрээр улсын хилээр нэвтрүүлнэ.

17 дугаар зүйл. Улсын хилийн боомт дээр ажиллах хяналт шалгалтын байгууллага

Хэвлэх

17.1.Зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнд хяналт шалгалт хийх зорилгоор хилийн боомтод улсын хил хамгаалах, гаалийн байгууллага, виз бүртгэлийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор гадаадын иргэн, харьяатын байгууллага ажиллана.

/Энэ хэсэгт 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

17.2.Зорчигч, тээврийн хэрэгсэл хилийн боомтод тогтоосон замаар нэвтрэх бөгөөд улсын хил хамгаалах, гаалийн байгууллагын албан хаагчид шалгуулах үүрэгтэй.

/Энэ хэсэгт 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

17.3.Хилийн хяналтын байгууллага улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг нэвтрүүлэхдээ доор дурдсан дарааллыг баримталж хяналт шалгалт явуулна:

17.3.1.улсын хилээр гарах хөдөлгөөний чиглэлд гаалийн, улсын хил хамгаалах байгууллага;

/Энэ заалтад 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

17.3.2.улсын хилээр орох хөдөлгөөний чиглэлд улсын хил хамгаалах, гаалийн байгууллага.

/Энэ заалтад 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

17.4.Хилийн хяналтын байгууллагын хяналт шалгалтаар илрүүлсэн гадаадын иргэний виз, бүртгэлийн зөрчлийг гадаадын иргэн, харьяатын байгууллага шийдвэрлэнэ.

17.5.Хилийн хяналтын байгууллагын шалгалтыг тухайн тээврийн хэрэгслийн хуваарьт хугацаанд багтаан дуусгана. Зайлшгүй тохиолдолд уг хугацааг холбогдох байгууллагатай тохиролцон сунгаж болно.

17.6.Улсын хил хамгаалах байгууллага нь зорчигчийн улсын хил нэвтрэх эрхийн баримт бичигт тэмдэглэл хийж, улсын хил нэвтэрсэн зорчигч, тээврийн хэрэгслийн бүртгэлийг хөтөлж, нэгдсэн сан байгуулна.

17.7.Эрх бүхий байгууллагаас зорчигчийг улсын хилээр үл нэвтрүүлэх, саатуулах талаар улсын хил хамгаалах байгууллагад зохих журмын дагуу мэдэгдсэн тохиолдолд түүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэхгүй.

17.8.Улсын хилээр нэвтэрч байгаа зорчигч, тээврийн хэрэгслийн мэдээллийн нэгдсэн санг ашиглах, мэдээлэл харилцан солилцох журмыг улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

18 дугаар зүйл. Хилийн ус

Хэвлэх

18.1.Хилийн усны Монголын талын хэсэгт улсын хил хамгаалалтад ашиглаж байгаагаас бусад хөвөх хэрэгслийг зөвхөн өдрийн цагт буюу нар мандахаас шингэх хүртэл хилийн усанд байлгахыг зөвшөөрнө. Шаардлагатай тохиолдлоос бусад үед улсын хилийн шугам дээр хөвөх хэрэгсэл зогсохыг хориглоно. Хөвөх хэрэгсэл хоёр хажуу талдаа таних тэмдэг, дугаартай байна.

18.2.Хилийн усыг хамгаалах, ашиглах, гольдролыг зориудаар өөрчлөхгүй байх асуудлыг усны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв болон улсын хил хамгаалах байгууллага хамтран хэрэгжүүлнэ.

18.3.Хилийн усыг хамгаалах, ашиглах журмыг хууль тогтоомж, хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу тогтооно.

19 дүгээр зүйл. Улсын хил дамнасан байгууламжийг ашиглах

Хэвлэх

19.1.Улсын хил дамнасан байгууламж барих, ашиглах, засварлах, хамгаалах асуудлыг хууль тогтоомж, Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр зохицуулна.

20 дугаар зүйл. Улсын хил дээр ан агнуур, ажил, үйлдвэрлэл явуулах

Хэвлэх

20.1.Улсын хил дээр ан агнуур хийх, байгалийн баялаг ашиглах, мал аж ахуй эрхлэх, эрэл хайгуул хийх болон бусад үйлдвэрлэл, аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулах журмыг хууль тогтоомж, Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу тогтооно.

21 дүгээр зүйл. Улсын хил орчмын нутаг дэвсгэрийн байгаль орчин, амьтныг хамгаалах

Хэвлэх

21.1.Улсын хил орчмын нутаг дэвсгэрийн байгалийн унаган төрхийг хадгалах, амьтан, ургамлыг хамгаалах зорилгоор тодорхой хэмжээний газар нутгийг хил залгаа улстай тохиролцсоны үндсэн дээр улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн ангилалд хамруулах асуудлыг хууль тогтоомж, Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасны дагуу шийдвэрлэнэ.

21.2.Хүн, мал, амьтан, ургамлын халдварт өвчин Монгол Улсын болон хил залгаа улсын нутагт тархах аюулыг хязгаарлах зорилгоор өвчин гарсан голомтын хэсэгт улсын хил дээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг түр зогсоох, хязгаарлах, бараа, мал, амьтан, ургамал, тэдгээрийн гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглох асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

21.3.Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага, иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хил орчмын нутаг дэвсгэрт ой, хээрийн гал түймэр гарахаас урьдчилан сэргийлж, гарсан гал түймрийг унтраах арга хэмжээ авна.

22 дугаар зүйл. Хилийн зөрчил

Хэвлэх

22.1.Хилийн зөрчилд дараахь үйлдлийг тооцно:

22.1.1.хилийн боомт бус газраар улсын хилийг газар, ус, агаараар нэвтэрсэн, нэвтрэхийг завдсан;

22.1.2.хилийн боомтоор улсын хил нэвтрэх эрхийн баримт бичиггүй, эсхүл хүчин төгөлдөр бус баримт бичигтэйгээр нэвтэрсэн, нэвтрэхийг завдсан;

22.1.3.улсын хилийг газрын хэвлийгээр нэвтэрсэн;

22.1.4.хилийн боомт бус газраар тээврийн хэрэгсэл, эд зүйлийг хууль бусаар улсын хил нэвтрүүлсэн, нэвтрүүлэхийг завдсан.

22.2.Энэ хуулийн 22.1.1, 22.1.2, 22.1.3-т заасныг зөрчсөн этгээдийг хил зөрчигч гэнэ.

23 дугаар зүйл. Монгол Улсын хилийн төлөөлөгч

Хэвлэх

23.1.Хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээг улсын хилийн тодорхой хэсэгт хэрэгжүүлэх, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий Монгол Улсын хилийн төлөөлөгч /цаашид "хилийн төлөөлөгч" гэх/, түүний орлогчийг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга томилно.

23.2.Хилийн төлөөлөгч нь туслагч, нарийн бичгийн дарга, орчуулагч, мэргэжилтэнг томилох эрхтэй.

23.3.Хилийн төлөөлөгчийн албаны зааврыг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга батална.

23.4.Хилийн төлөөлөгч, орлогч, туслагч нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт гэмт хэрэг үйлдсэнээс бусад тохиолдолд хил зөрчсөн гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнийг хил залгаа улсын хилийн байгууллагад хүлээлгэн өгөх хүртэл хугацаанд саатуулна.

23.5.Хилийн төлөөлөгч нь хил залгаа улсын хилийн төлөөлөгчтэй Монгол Улсын олон улсын гэрээнд заасан арга хэлбэрээр хамтран ажиллана. Хилийн төлөөлөгч хэлэлцээ хийж, шийдвэрлэх шаардлагагүй гэж үзсэн асуудлыг хилийн төлөөлөгчийн орлогч, туслагчийн уулзалтаар шийдвэрлэнэ.

23.6.Хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний дагуу томилогдсон хилийн төлөөлөгч, орлогч, туслагч, орчуулагч, шинжээч нар албан үүргээ гүйцэтгэх үедээ олон улсын гэрээнд заасны дагуу тухайн улсын хамгаалалтад байж, халдашгүй эрх эдэлнэ.

23.7.Хилийн дэглэмийн гэрээнд заасан хилийн уулзалтын зам нь хилийн боомтын замтай давхацсан тохиолдолд олон улсын гэрээний заалтыг баримтлан уулзалт, хэлэлцээр, хамтарсан шалгалтын болон хилийн төлөөлөгчийн бүрэлдэхүүнийг саадгүй нэвтрүүлнэ.

23.8.Хилийн төлөөлөгч, түүнийг дагалдан яваа ажилтан нь хил нэвтрэхдээ улсын хил нэвтрэх эрхийн үнэмлэхийг биедээ авч явах бөгөөд Монгол Улсын төрийн далбааг тээврийн хэрэгсэлдээ мандуулна.

23.9.Хилийн төлөөлөгчийг албан үүргээ гүйцэтгэхэд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй.

23.10.Хилийн төлөөлөгчийн шийдвэрлэх боломжгүй асуудлыг дипломат шугамаар шийдвэрлэнэ.

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ

Улсын хил орчмын дэглэм

24 дүгээр зүйл. Улсын хил орчмын дэглэмийн зорилго

Хэвлэх

24.1.Улсын хил орчмын дэглэмийн зорилго нь хил орчмын нутаг дэвсгэрт улсын хилийн дэглэмийг сахиулах, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох, улсын хил хамгаалах үйл ажиллагаа явуулахад оршино.

25 дугаар зүйл. Улсын хил орчмын дэглэмийн агуулга

Хэвлэх

25.1.Улсын хил орчмын дэглэмийн агуулга нь хилийн зурвас, боомт, бүсэд мөрдөх журмаас бүрдэнэ.

25.2.Энэ хуулийн 26.2.3-т заасан зөвшөөрлийг улсын хилийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас нэг жил хүртэл хугацаагаар, энэ хуулийн 30.2.3-т заасан зөвшөөрлийг тухайн орон нутагт байрлах хилийн анги /салбар/ 30 хүртэл хоногийн хугацаагаар олгож, хяналт тавина.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан./

25.3.Улсын хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтрэх зөвшөөрөл хүсэгч иргэн өргөдөлд дараах баримт бичгийг хавсаргана:

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.3.1.хүний тоо, зорилго, хугацаа, замнал, байрлах газар;

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.3.2.иргэний үнэмлэх, түүнтэй адилтгах баримт бичиг, гадаадын иргэн бол хүчин төгөлдөр паспортын хуулбар, Монгол Улсад түр оршин суух үнэмлэх;

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.3.3.тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээний хуулбар.

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.4.Улсын хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтрэх зөвшөөрөл хүсэгч хуулийн этгээд өргөдөлд дараах баримт бичгийг хавсаргана:

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.4.1.үйл ажиллагаа явуулах зорилго, хугацаа, замнал, байрлах газрыг тусгасан, бүдүүвч зураг;

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.4.2.байгууллагын гэрчилгээ, тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагаа эрхлэх бол тусгай зөвшөөрөл, гэрээний нотариатаар гэрчлүүлсэн хуулбар;

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.4.3.тээврийн хэрэгсэл, тусгай зориулалтын техникийн жагсаалт, тэдгээрийн гэрчилгээний хуулбар;

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.4.4.ажилтны нэр, иргэний үнэмлэх, гадаадын иргэн бол хүчин төгөлдөр паспортын хуулбар, Монгол Улсад түр оршин суух үнэмлэх, Монгол Улсад хөдөлмөр эрхлэх зөвшөөрлийн хуулбар.

/Энэ заалтыг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.5.Энэ хуулийн 26.2.2-т заасны дагуу Засгийн газраас олгосон эрх, тусгай зөвшөөрлийн дагуу улсын хилийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтэрч үйл ажиллагаа явуулахад энэ хуулийн 25.4-т заасан баримт бичгийг бүрдүүлж, энэ хуулийн 25.2-т заасан байгууллагад хүргүүлнэ.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.6.Энэ хуулийн 25.3, 25.4-т заасан баримт бичиг нь эрх бүхий байгууллагад байгаа, эсхүл Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуульд заасан үндсэн болон дэмжих системээс татан авах боломжтой бол иргэн, хуулийн этгээдээс шаардахгүй.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.7.Хил хамгаалах ерөнхий газар болон орон нутагт байрлах хилийн анги /салбар/ холбогдох баримт бичгийг үндэслэн улсын хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтрэх зөвшөөрлийг тухай бүр шуурхай олгох бөгөөд нэмэлт тодруулга авах тохиолдолд ажлын таван өдрийн дотор шийдвэрлэнэ.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.8.Хилийн агаарын бүсэд нислэг үйлдэх нислэгийн бүрэлдэхүүнд хилийн зурвас, бүсэд нэвтрэх зөвшөөрлийг Зэвсэгт хүчний Агаарын цэргийн командлалын зөвшөөрлийг үндэслэн олгоно.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.9.Улсын хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтрэх зөвшөөрөл нь эрх бүхий албан тушаалтны гарын үсэг, тэмдгээр баталгаажуулсан хэвлэмэл хуудас бүхий байна.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.10.Зөвшөөрөл эзэмшигч үйл ажиллагаагаа явуулахдаа хилийн дэглэмийн гэрээ, энэ хууль, бусад хууль болон холбогдох дүрэм, журам, хил хамгаалах байгууллагын ажилтны хууль ёсны шаардлагыг биелүүлэх үүрэгтэй.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

25.11.Энэ хуулийн 25.10-т заасныг зөрчсөн тохиолдолд улсын хилийн зурвас, бүс, боомтод нэвтрэх зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх, сэргээх, хүчингүй болгохтой холбоотой харилцааг Зөвшөөрлийн тухай хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу шийдвэрлэнэ.

/Энэ хэсгийг 2023 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

26 дугаар зүйл. Улсын хилийн зурвас, түүнд мөрдөх журам, хориглох зүйл

Хэвлэх

26.1.Улсын хилийн дэглэмийг сахиулах, улсын хил хамгаалалт, шалган нэвтрүүлэх албыг зохион байгуулах, хилийн инженер, техникийн байгууламж барих зориулалтаар улсын хилийн шугамаас дотогш 15 км-ээс илүүгүйгээр тусгай журам тогтоосон нутаг дэвсгэрийг улсын хилийн зурвас гэнэ.

26.2.Улсын хилийн зурваст дараахь журмыг мөрдөнө:

26.2.1.улсын хилийн зурваст нэвтрэх иргэн нь Монгол Улсын иргэний үнэмлэх, эсхүл түүнтэй адилтгах баримт бичигтэй байх;

26.2.2.улсын хилийн зурваст хил хамгаалалтын зориулалттайгаас бусад барилга байгууламж барих, үйл ажиллагаа явуулах, газар ашиглах асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэх;

26.2.3.иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллага нь улсын хилийн зурваст улсын хил хамгаалах байгууллагын зөвшөөрөлтэйгөөр нэвтэрч энэ хууль болон бусад хууль тогтоомжоор хориглоогүй ажил, үйлдвэрлэл явуулах;

26.2.4.улсын хилийн зурваст мөрдөх журмын биелэлтэд улсын хил хамгаалах байгууллага хяналт тавьж, шалгалт хийх.

26.3.Улсын хилийн зурваст дараахь үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно:

26.3.1.улсын хилийн зурваст газар эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх;

26.3.2.улсын хилийн тэмдэг, холбоос, хил хамгаалалтын зориулалттай инженер, техникийн байгууламжийг эвдэх, гэмтээх, хөдөлгөх, шилжүүлэх;

26.3.3.энэ хуульд зөвшөөрснөөс бусад үндэслэлээр газар хагалах, хилийн усны гольдрол, түвшин, чиглэлийг өөрчлөх, урсгалыг боох, суваг шуудуу татах, барилга байгууламж барих;

26.3.4.улсын хил хамгаалах байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр хил хамгаалалтын зориулалттай инженер, техникийн байгууламжийн цаана гарах, улсын хилийн шугам, тэмдэг дээр очих;

26.3.5.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулахад саад учруулсан үйл ажиллагаа явуулах, улсын хил хамгаалах байгууллагад урьдчилан мэдэгдэхгүйгээр тэсэлгээ хийх;

26.3.6.цацраг идэвхт, химийн хорт бодис байрлуулах, тараах;

26.3.7.улсын хилийн шугамаас 2000 метрийн дотор агнуурын амьтан агнах, барих, амьтныг хөөж хил давуулах;

26.3.8.хариулгагүй мал байлгах;

26.3.9.улсын хилийн шугам, хил хамгаалалтын зориулалттай инженер, техникийн байгууламжийн хооронд улсын хил хамгаалах байгууллагын зөвшөөрөлгүй айл нутаглах;

26.3.10.хуулиар хориглосон арга, зэвсэг хэрэгслээр агнуурын амьтан агнах, барих.

26.4.Улсын хилийн зурваст энэ хуулийн 26.2.2-т заасан үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллага нь тухайн хилийн хэсэгт хил хамгаалалтын нэмэгдэл арга хэмжээ авахад шаардагдах хөрөнгийг хариуцна.

27 дугаар зүйл. Хилийн боомтын төрөл, горим, зэрэглэл

Хэвлэх

27.1.Хилийн боомт нь агаарын замын, төмөр замын, авто замын гэсэн төрөлтэй, байнгын, түр гэсэн горимтой, олон улсын, хоёр талын гэсэн зэрэглэлтэй байна.

27.2.Хилийн боомтын төрөл, горим, зэрэглэлийг Засгийн газар тогтооно.

28 дугаар зүйл. Хилийн боомт, түүнд мөрдөх журам

Хэвлэх

28.1.Хилийн боомт шинээр байгуулах, хаах асуудлыг Улсын Их Хурлын шийдвэрийг үндэслэн хил залгаа улстай дипломат шугамаар харилцан тохиролцож шийдвэрлэнэ.

28.2.Хилийн боомтыг түр хаах, түүгээр нэвтрэх хөдөлгөөнийг зогсоох асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

28.3.Хилийн боомтыг нээх, хаах цагийн хуваарийг хил залгаа улстай хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр тогтоож, хэрэгжилтийг хилийн төлөөлөгч хариуцна. Гэрээнд зааснаас өөр хугацаанд зайлшгүй тохиолдлоор хилийн боомтыг нээх асуудлыг дипломат шугамаар шийдвэрлэнэ.

28.4.Хилийн хяналтыг явуулахад шаардлагатай барилга байгууламж, талбай, тэдгээрийн тоног төхөөрөмжийг барьж байгуулсны дараа улсын хил хамгаалах байгууллага нь хилийн хяналтын бусад байгууллагатай хамтарч тухайн хилийн боомтыг нээж ажиллуулна.

28.5.Улсын хил хамгаалах байгууллага нь аюулгүй байдлыг хангах, дэг журмыг сахиулах зорилгоор тухайн боомтод мөрдөх журмыг хэрэгжүүлэх, ерөнхий зохицуулалтаар хангах, хилийн хяналтын байгууллагуудын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах үүргийг хэрэгжүүлнэ.

28.6.Хилийн боомтод мөрдөх журам нь зорчигч, тээврийн хэрэгслийг хяналт шалгалтад оруулах, гаргах, тээврийн хэрэгслийг зогсоолд зогсоох, журам сахиулах, аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээнээс бүрдэнэ.

28.7.Хилийн хяналтын байгууллагын хяналт шалгалт явагдаж байгаа тээврийн хэрэгсэлд гадны хүн нэвтрэхийг хориглоно.

28.8.Улсын хил нэвтэрч байгаа тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний чиглэл, байрлалыг өөрчлөх, зорчигчийг суулгах, буулгахыг улсын хил хамгаалах байгууллагын зөвшөөрлөөр гүйцэтгэнэ.

28.9.Хилийн боомтод үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгж, байгууллагын ажилтанд нэг жилийн хугацаатай хилийн боомтод нэвтрэх зөвшөөрөл олгох бөгөөд хилийн боомтын журам зөрчсөн тохиолдолд зөвшөөрлийг хүчингүй болгоно.

28.10.Хилийн боомтод аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагаа нь улсын хилийн аюулгүй байдлын салшгүй хэсэг бөгөөд хилийн хяналтын байгууллагын хяналт шалгалт явуулах бололцоог бүрдүүлэх, дэг журам сахиулах, хууль бус үйлдлээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох, онцгой нөхцөл үүссэн үед хэрэгжүүлэх цогц арга хэмжээнээс бүрдэнэ.

28.11.Хилийн боомтод нийтийг хамарсан эмх замбараагүй байдал, гамшиг, онцгой нөхцөл үүссэн үед улсын хил хамгаалах байгууллага холбогдох байгууллагатай хамтран тусгай дэглэм тогтоож, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авна.

28.12.Хилийн боомтод жагсаал, цуглаан хийх, нэвтрэх хөдөлгөөнийг хаах болон бусад арга, хэлбэрээр хэвийн үйл ажиллагааг тасалдуулахыг хориглоно.

28.13.Улсын хил хамгаалах байгууллага шаардлагатай тохиолдолд хилийн боомтын аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон нэмэлт арга хэмжээ авч болно.

28.14.Хилийн боомтод ажиллагсдын суурьшлын бүсийг боомт газраас тодорхой зайд тогтоох асуудлыг улсын хил хамгаалах байгууллага шийдвэрлэнэ.

28.15.Хилийн боомтод Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуульд заасны дагуу төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн төсөл хэрэгжүүлж болно.

/Энэ хэсгийг 2022 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./

29 дүгээр зүйл. Хилийн боомтын удирдлага

Хэвлэх

29.1.Хилийн боомтыг хөгжүүлэх бодлого боловсруулах, түүнийг хэрэгжүүлэх,  үйл ажиллагааг зохицуулах үүрэг бүхий орон тооны бус Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо ажиллана.

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.2.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо нь улсын хил хамгаалалтын, боомтын сэргэлтийн, санхүүгийн, гадаад харилцааны асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн, хилийн хяналтын байгууллага, худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, ложистикийн холбооны холбогдох бусад төлөөллөөс бүрдэх бөгөөд Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга нь боомтын сэргэлтийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн байна.

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан./

29.3.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дүрмийг Засгийн газар батална.

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.4.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.4.1.хилийн боомтыг байгуулах, өргөтгөх, боомтын дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэх талаар санал боловсруулах;

29.4.2.хилийн хяналтын байгууллагын ажлын уялдаа холбоог хангах, хилийн боомтын үйл ажиллагааг сайжруулах талаар зөвлөмж гаргах;

29.4.3.хилийн хяналтын байгууллагын албан хаагчдын нийгмийн асуудлын талаар санал боловсруулах;

29.4.4.хилийн боомтыг хөгжүүлэх, дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр, төлөвлөгөөг батлах;

29.4.5.хилийн боомтод мөрдөх нийтлэг журмыг батлах.

29.4.6.хилийн боомтод Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуульд заасны дагуу төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх төслийг төлөвлөх, санал гаргах, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн гэрээний хэрэгжилтэд хяналт тавих.

/Энэ заалтыг 2022 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдрийн хуулиар нэмсэн./

29.5.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо хэлэлцсэн асуудлаараа тогтоол, зөвлөмж гаргах бөгөөд хилийн хяналтын байгууллага түүний хэрэгжилтийг зохион байгуулж, биелэлт, үр дүнг тогтоосон хугацаанд хилийн боомтын үндэсний зөвлөлд тайлагнана.

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.6.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо шаардлагатай гэж үзвэл тодорхой асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанд оруулж шийдвэрлүүлэх бөгөөд ажлаа Засгийн газарт тайлагнана.

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.7.Тухайн хилийн боомтод хилийн хяналтын болон тагнуулын, тээврийн байгууллагын төлөөлөл оролцсон хилийн боомтын зөвлөл ажиллах бөгөөд хилийн боомтын зөвлөлийн дарга нь хилийн төлөөлөгч байна.

29.8.Энэ хуулийн 29.4.5-д заасан нийтлэг журамд нийцүүлэн хилийн боомт тус бүрд мөрдөх журмыг тухайн хилийн боомтын зөвлөлийн дарга батална.

29.9.Ашигт малтмал, газрын тос, бараа бүтээгдэхүүний экспорт, импорт, худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлэх, улс хоорондын тээврийн зохицуулалт, халдвар хамгаалал, хууль сахиулах болон хилийн хяналтын байгууллага, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагын ажлын уялдаа холбоог нэгдсэн зохицуулалтаар хангах, боомтын хөгжлийн асуудлыг төлөвлөх, орон сууц, цахилгаан, дулаан, цэвэр, бохир ус болон бусад дэд бүтцийг хариуцаж, боомтын хэвийн үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлийг бүрдүүлэх, хилийн боомт дахь төрийн өмчийн бүртгэл, хяналтыг хариуцах чиг үүрэг бүхий Хилийн боомтын захиргааг Засгийн газар байгуулна.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

29.10.Энэ хуулийн 29.9-д заасан Хилийн боомтын захиргааны бүтэц, зохион байгуулалт, орон тооны дээд хязгаар, үйл ажиллагааны дүрмийг Засгийн газар батална.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

29.11.Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны санал болгосноор Хилийн боомтын захиргааны даргыг Засгийн газар томилж, чөлөөлнө.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

/Энэ хэсэгт 2022 оны 8 дугаар сарын 29-ний өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

29.12.Хилийн боомтын захиргаанаас хилийн боомтод төлөөлөгч томилон ажиллуулж болно.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

29.13.Хилийн боомтын захиргаа нь хилийн боомтод цацраг, хими, биологийн осол болон хүн, мал, амьтны гоц халдварт өвчин, цар тахлын онцгой нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд энэ хуулийн 29.9-д заасан чиг үүргийн хүрээнд бүрэн эрхээ  хэрэгжүүлнэ.

/Энэ хэсгийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмсэн./

30 дугаар зүйл. Улсын хилийн бүс, түүнд мөрдөх журам

Хэвлэх

30.1.Хил орчмын нутаг дэвсгэрийн аюулгүй байдлыг хангах, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тусгай журам тогтоосон нутаг дэвсгэрийг улсын хилийн бүс гэх бөгөөд түүний өргөнийг улсын хил хамгаалах байгууллага тухайн нэгжийн Засаг даргатай зөвшилцсөний үндсэн дээр улсын хилийн шугамаас 100 км-ээс илүүгүйгээр тогтооно.

30.2.Улсын хилийн бүсэд дараахь журмыг мөрдөнө:

30.2.1.хил орчмын нутаг дэвсгэрт байнга оршин суугч нь улсын хилийн зурвас хүртэл чөлөөтэй зорчих, нутаглах, ажил, үйлдвэрлэл эрхлэх;

30.2.2.улсын хилийн бүсэд оршин суудаггүй иргэн нь хилийн бүсэд нэвтрэхдээ Монгол Улсын иргэний үнэмлэх, эсхүл түүнтэй адилтгах баримт бичигтэй байх;

30.2.3.хил орчмын нутаг дэвсгэрт байнга оршин суудаггүй иргэн, байрладаггүй аж ахуйн нэгж, байгууллага нь улсын хилийн бүсэд нэвтэрч ажил, үйлдвэрлэл явуулах тохиолдолд улсын хил хамгаалах байгууллагаас зөвшөөрөл авах;

30.2.4.хуульд өөрөөр заагаагүй бол улсын хилийн бүсэд гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн байнга оршин суухыг хориглох;

30.2.5.хил орчмын нутаг дэвсгэрт зорчих эрхийн хүчин төгөлдөр баримт бичгээр улсын хилийг нэвтэрсэн гадаадын иргэн тухайн сумын нутаг дэвсгэрээс өөр газар явахыг хориглох.

30.3.Улсын хилийн бүсэд мөрдөх журмын биелэлтэд засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн удирдлага улсын хил хамгаалах байгууллагатай хамтран хяналт тавина.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Улсын хил хамгаалалт, Улсын хил хамгаалах байгууллага, түүний тогтолцоо, чиг үүрэг, бүрэн эрх

31 дүгээр зүйл. Улсын хил хамгаалалт

Хэвлэх

31.1.Улсын хил хамгаалалт нь үндэсний аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээний салшгүй хэсэг мөн.

31.2.Улсын хилийн халдашгүй дархан байдлыг хангах, Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомж, хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээг хэрэгжүүлэх, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох зорилгоор улсын хилийн зурвас, боомт, бүс, хил орчмын нутаг дэвсгэрт улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулах, зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх, цэргийн, инженер-техникийн, мэдээлэл технологийн, тагнуулын, хилийн төлөөлөгчийн арга хэмжээг хослуулан явуулж байгаа үйл ажиллагааг улсын хил хамгаалалт гэнэ.

31.3.Газар, усан дээрх улсын хилийг улсын хил хамгаалах байгууллага, агаарын хилийг зэвсэгт хүчний агаарын цэрэг хамгаална.

32 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалалтын үндсэн зарчим

Хэвлэх

32.1.Улсын хил хамгаалалтыг зохион байгуулахад дараахь үндсэн зарчмыг баримтална:

32.1.1.Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлыг хангах;

32.1.2.улсын хил дээр зэвсэгт халдлага түрэмгийлэл үүсэхээс урьдчилан сэргийлж, хилийн асуудлаар үүссэн зөрчил, маргааныг энхийн аргаар шийдвэрлэх;

32.1.3.улсын хилийг хил залгаа улстай хамтран хамгаалах;

32.1.4.улсын хилийг бүсчилэн хамгаалах;

32.1.5.хууль дээдлэх;

32.1.6.хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэх.

33 дугаар зүйл. Бүсчилсэн хил хамгаалалт

Хэвлэх

33.1.Хилийн нөхцөл байдал, байгаль, газар зүй, цаг агаарын онцлогийг харгалзан улсын хил хамгаалалтыг ялгавартайгаар зохион байгуулахыг бүсчилсэн хил хамгаалалт гэнэ.

33.2.Бүсчилсэн хил хамгаалалттай уялдуулан хилчний хилийн нэмэгдэл, цалин, хангамж, материал хэрэгслийн хангалтын норм, хэмжээг Засгийн газар тогтооно.

33.3.Бүсчилсэн хил хамгаалалтыг зохион байгуулах, түүний арга хэлбэр, хангалт үйлчилгээтэй холбоотой журам, зааврыг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга батална.

34 дүгээр зүйл. Улсын хил хамгаалах байгууллагын тогтолцоо

Хэвлэх

34.1.Улсын хил хамгаалах байгууллагын үндсэн хүч хэрэгсэл нь хилийн цэрэг байх бөгөөд хилийн цэрэг нь үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулахад шаардлагатай хилийн цэргийн штаб, анги, салбар, зэвсэглэл, техник, ар тал, хангалт, эмнэлэг, соёл урлаг, спорт, боловсрол, эрдэм шинжилгээний болон бусад нэгжтэй байна.

34.2.Улсын хил хамгаалах байгууллага нь тэргүүн дэд дарга бөгөөд хилийн цэргийн штабын дарга, дэд дарга нартай байна.

34.3.Хилийн цэргийн анги, салбарын тоо, байршил, зэрэглэлийг хил залгаа улстай тэгш эрхтэй харилцан ажиллаж, улсын хил хамгаалалтын найдвартай байдлыг хангах эрх ашигт нийцүүлэн тэдгээрийн хилийн анги, салбартай харьцангуй ижил хэмжээнд байх зарчим баримтлан Засгийн газар тогтооно.

34.4.Улсын хил хамгаалах байгууллага нь бэлгэ тэмдэгтэй байна. Бэлгэ тэмдгийн загвар, хэрэглэх журмыг улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

34.5.Улсын хил хамгаалах байгууллагын төсвийг улсын төсөвт тусган санхүүжүүлнэ.

35 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалах байгууллагын чиг үүрэг

Хэвлэх

35.1.Улсын хил хамгаалах байгууллага дараахь чиг үүргийг хэрэгжүүлнэ:

35.1.1.улсын хилийн талаархи төрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх;

35.1.2.улс орны хэмжээнд улсын хил хамгаалалтыг зохион байгуулж, удирдах;

35.1.3.хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргийг хэрэгжүүлж, улсын хилийн дэглэмийг сахиулах;

35.1.4.улсын хилийн шугамыг хууль бусаар өөрчлөх явдал гаргуулахгүй байх;

35.1.5.хил орчмын дэглэмийг сахиулан, хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлж, хилийн зөрчлийн асуудлыг хуульд заасны дагуу шийдвэрлэх;

35.1.6.улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг шалган нэвтрүүлэх, хилийн боомтын аюулгүй байдлыг хангах, хилийн боомтод мөрдөх журмыг сахиулах;

35.1.7.улсын хилийн зурвас, хилийн боомтод үүссэн нийтийг хамарсан эмх замбараагүй байдлыг таслан зогсоох арга хэмжээ авах;

35.1.8.хил дамнасан гэмт хэргийг илрүүлэх, таслан зогсоох;

35.1.9.агаарын хилийг зөрчсөн байж болзошгүй нисгэгчтэй болон нисгэгчгүй нисэх хэрэгслийн талаархи мэдээллийг зэвсэгт хүчний агаарын цэргийн анги, салбарт шуурхай дамжуулах;

35.1.10.хуульд заасан бусад.

36 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалах байгууллагын бүрэн эрх

Хэвлэх

36.1.Улсын хил хамгаалах байгууллага дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

36.1.1.улсын хилийн шугам, тэмдэг, холбоосны байршил, тэдгээрийг арчлан хамгаалах, хилийн тэмдгийг засварлах, сэргээх, босгох, улсын хил дээр үүссэн зөрчлийг шийдвэрлэх;

36.1.2.улсын хил хамгаалалтын эрх ашгийн үүднээс хилийн зурвас, бүс, хил орчмын нутаг дэвсгэрт хүч хэрэгслээ байрлуулах, инженер, техникийн болон зам харилцааны байгууламж барьж байгуулах;

36.1.3.албан үүргээ гүйцэтгэхдээ иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын баримт бичгийг шалгах, хил зөрчигчийг илрүүлэх зорилгоор тээврийн хэрэгсэлд үзлэг хийх, манаагаар дагалдуулах;

36.1.4.хилийн боомтоор зорчигч, тээврийн хэрэгслийг улсын хил нэвтрүүлэхдээ баримт бичгийг шалгах, тэмдэглэл хийх, зөрчилтэй баримт бичгийг хураан авч холбогдох байгууллагад шилжүүлэх;

36.1.5.улсын хилээр нэвтэрч байгаа тээврийн хэрэгсэлд хил зөрчигчийг илрүүлэх зорилгоор үзлэг хийх явцад илэрсэн улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон зүйлийг хураан авч, холбогдох байгууллагад шилжүүлэх;

36.1.6.хил зөрчигчийг саатуулах зорилгоор хилийн эрэл, тусгай ажиллагаа явуулах;

36.1.7.хилийн эрэл, тусгай ажиллагааны үед иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын байр, орон сууцанд нэвтрэх, үзлэг хийх, эрэл явагдаж байгаа зурвас дахь төмөр замын өртөө, зөрлөг, нисэх буудал, тээврийн товчоо, хилийн боомтод орох, гарах тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг шаардлагатай тохиолдолд зогсоох, шалгах;

36.1.8.хил зөрчигчийг эрэх, саатуулах үед зайлшгүй тохиолдолд иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын тээврийн хэрэгслийг дайчилж, зохих хөлс, зардлыг олгох;

36.1.9.хилийн төлөөлөгч, орлогч, туслагч нь улсын хилийн болон хил орчмын дэглэм зөрчсөн этгээдийг шалгах зорилгоор зургаан цагаас илүүгүй хугацаагаар түр саатуулах, зөрчил гаргасан этгээдийн баримт бичгийг шалгах, түүний өмчлөлд, эсхүл эзэмшилд байгаа эд зүйл, биед үзлэг хийх, эд зүйл, баримт бичгийг түр хугацаагаар хураан авах, битүүмжлэх, согтууруулах ундаа, мансууруулах, сэтгэцэд нөлөөлөх бодис хэрэглэсэн эсэхийг шалгах, гэмт хэргийг таслан зогсоох, гэмт этгээдийг мөрдөх үед байгууллага, иргэний орон байранд нэвтрэн орох, түр саатуулагдсан этгээдийн эд зүйл, биед үзлэг хийсэн, эд зүйл, баримт бичгийг хураан авсан тохиолдол бүрд хуульд заасны дагуу тэмдэглэл үйлдэх;

36.1.10.хилийн зөрчилтэй холбогдуулан иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад албан шаардлага хүргүүлэх, зөрчлийг арилгуулах;

36.1.11.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулах, улсын хилээр зорчигч, тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх журамд хяналт тавихын тулд зайлшгүй шаардлагатай бүртгэл хөтлөх;

36.1.12.Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт цөмөрсөн зэвсэгт халдлагыг няцаах, улсын хил дээр үүссэн өдөөн хатгалга, хорлон сүйтгэх ажиллагааг таслан зогсоох;

36.1.13.хилийн боомт бус газраар хил нэвтрүүлсэн, нэвтрүүлэхийг завдсан бараа, тээврийн хэрэгслийг хураан авч, холбогдох байгууллагад шилжүүлэх;

36.1.14.улсын хилийн болон хилийн боомтын аюулгүй байдлыг хангахад чиглэгдсэн арга хэмжээг төлөвлөн хэрэгжүүлэх.

36.2.Улсын хил хамгаалах байгууллага энэ хуулийн 36.1-д заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхийн тулд зэвсэгт хүчин, тагнуул, цагдаагийн болон холбогдох бусад байгууллагатай хамтран ажиллана.

37 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалах байгууллагын даргын бүрэн эрх

Хэвлэх

37.1.Улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга нь улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний удирдлагад ажиллана.

37.2.Улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга нь хилийн цэргийн командлагч байна.

37.3.Улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга нь Засгийн газрын агентлагийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 8.3-т заасан бүрэн эрхээс гадна доор дурдсан бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

37.3.1.хууль тогтоомж, хилийн асуудлаар байгуулсан Монгол Улсын олон улсын гэрээний хүрээнд улсын хил хамгаалалтын бодлогыг хэрэгжүүлэх;

37.3.2.улсын хил хамгаалах удирдамж, хил хамгаалалтын үйл ажиллагааны талаар тушаал гарган, хэрэгжилтэд нь хяналт тавьж, хилийн цэргийн анги, салбарыг нэгтгэн удирдах;

37.3.3.улсын хил хамгаалах байгууллагын хүний нөөцийн бодлогыг тодорхойлж, хэрэгжилтийг хангах;

37.3.4.төсөв хөрөнгийг захиран зарцуулах;

37.3.5.улсын хил хамгаалалттай холбогдсон асуудлаар төрийн захиргааны төв байгууллага, аймгийн Засаг даргатай хамтран шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх;

37.3.6.хуульд заасан бусад.

38 дугаар зүйл. Хилчний алба, цол, дүрэмт хувцас

Хэвлэх

38.1.Хилийн цэргийн алба хаагчийн алба хаах, тэдгээрийн эрх зүйн байдлыг Цэргийн албаны тухай хууль, Цэргийн алба хаагчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль болон энэ хуулиар зохицуулна.

38.2.Улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга, тэргүүн дэд дарга, дэд дарга нар нь цэргийн дээд цолтой байна.

38.3.Хилчин нь албан тушаалын зэрэглэл, цолны эрэмбээр нэг нь нөгөөдөө захирагч, захирагдагч байна.

38.4.Хилчинд албан тушаал, алба хаасан хугацааг харгалзан Цэргийн албаны тухай хуульд заасан цэргийн цол олгоно.

38.5.Улсын хил хамгаалах байгууллагад гэрээт хилчний алба хаах журмыг Засгийн газар батална.

38.6.Гэрээт хилчин нь улсын хил хамгаалах байгууллагад алба хааж байгаа ахлагчийн нэгэн адил хууль тогтоомжид заасан цалин, хангамж эдэлнэ.

38.7.Улсын хил хамгаалах байгууллагын дүрэмт хувцасны загвар, хэрэглэх журмыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, эдэлгээний хугацааг Засгийн газар, хангалтын зааврыг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга батална.

38.8.Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд улсын хил хамгаалах байгууллагын дүрэмт хувцасыг иргэн, байгууллага хэрэглэхийг хориглоно.

39 дүгээр зүйл. Хилчин, улсын хилд албан үүрэг гүйцэтгэж байгаа иргэний эрх зүйн баталгаа

Хэвлэх

39.1.Хилчин, улсын хилд албан үүрэг гүйцэтгэж байгаа иргэн нь төрийн төлөөлөгч байж, улсын эрх ашгийн үүднээс иргэн, албан тушаалтанд хууль ёсны шаардлага тавих, түүний биелэлтийг хангуулах эрхтэй.

39.2.Иргэн улсын хилд албан үүрэг гүйцэтгэх үедээ гэмт халдлагын улмаас амь насаа алдвал түүний гэр бүлд энэ хуулийн 39.8-д заасан цалингийн дунджаар тооцсон таван жилийн цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тэтгэмж олгоно.

39.3.Албан үүрэг гүйцэтгэж байгаад гэмтсэн, эрүүл мэнд нь хохирсон бол эмчилгээний зардал, хөдөлмөрийн чадвараа алдсан тохиолдолд тэтгэмж, үндсэн цалингийн зөрүү, хиймэл эрхтэн хийлгэсэн зардлыг төр хариуцна.

39.4.Улсын хил дээр алба хааж байгаа хилчний гэр бүлийг тэргүүн ээлжид ажлаар хангах бөгөөд тэднийг ажлаар хангаагүй нөхцөлд ажилгүй байсан хугацааны эрүүл мэндийн болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тухайн үед мөрдөж байгаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тооцож улсын төсвөөс олгоно.

39.5.Хилийн салбар, харуулд алба хааж байгаа хилчин хүнсний хангамжаар хангагдах бөгөөд хүнсний хангамжийн хэмжээг Засгийн газар тогтооно.

39.6.Хилчин, түүний гэр бүлийг ээлжийн амралтаараа /нөхөр, эхнэрийн/ нутагтаа амарвал хоёр жилд нэг удаа ирэх, очих унааны зардлыг төр хариуцна.

39.7.Улсын хилд таван жилээс дээш хугацаагаар алба хааж байгаа офицер, ахлагчид нэг удаагийн мөнгөн урамшууллыг тэдний сарын үндсэн цалингаас хилийн салбарт 50 хувь, суурин бус газарт байрладаг хилийн цэргийн ангид 35 хувь, нийслэл, улсын чанартай хотоос бусад суурин газарт байрладаг хилийн цэргийн анги, агаарын цэргийн салбарт 25 хувиар бодож нэгтгэн таван жил тутамд олгоно.

39.8.Энэ хуулийн 39.2, 39.3-т заасан иргэн, хугацаат цэргийн албан хаагчийн сарын үндсэн цалинг улсын хил хамгаалах байгууллагын ахлагчийн цалинтай адилтган тооцно.

39.9.Энэ хуулийн 39.2, 39.3, 39.4, 39.5, 39.6-д заасан хөнгөлөлтийг бусад хууль тогтоомжид заасан хөнгөлөлттэй давхардуулж хэрэглэхгүй.

ТАВДУГААР БҮЛЭГ

БИЕИЙН ХҮЧ, ТУСГАЙ ХЭРЭГСЭЛ, ГАЛТ ЗЭВСЭГ ХЭРЭГЛЭХ

40 дүгээр зүйл. Биеийн хүч хэрэглэх

Хэвлэх

40.1.Хилчин биеийн хүчийг доор дурдсан тохиолдолд хэрэглэнэ:

40.1.1.хилчний хууль ёсны шаардлагыг биелүүлээгүй, эсэргүүцсэн;

40.1.2.баривчлах, саатуулах үед эсэргүүцэл үзүүлсэн;

40.1.3.нэг бүрийн тусгай хэрэгсэл, галт зэвсэг хэрэглэх энэ хуульд заасан тохиолдолд.

40.2.Хилчин доор дурдсанаас бусад тохиолдолд хүүхэд, жирэмсэн, хөгжлийн бэрхшээлтэй, бэртэл гэмтэлтэй болох нь илэрхий мэдэгдэж байгаа хүнд биеийн хүч хэрэглэхийг хориглоно:

40.2.1.өөрийнх нь, эсхүл бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болзошгүй байдлаар довтолсон;

40.2.2.тухайн хүн өөрийнхөө амь нас, эрүүл мэндийг хохироох үйлдэл хийж болзошгүй;

40.2.3.бусдын эд хөрөнгөд ноцтой хохирол учруулж болзошгүй.

Тайлбар: Энэ зүйлд заасан "биеийн хүч хэрэглэх" гэж хилчин өөрийн бие махбод, мэргэжлийн тусгай бэлтгэлийг ашиглан бусдын хөдөлгөөнийг хязгаарлах зорилгоор биеэр хийх үйлдлийг ойлгоно.

41 дүгээр зүйл. Тусгай хэрэгслийн төрөл

Хэвлэх

41.1.Улсын хил хамгаалах байгууллага, хилчин дараахь тусгай хэрэгсэл хэрэглэнэ:

41.1.1.нэг бүрийн;

41.1.2.олон хүнд нөлөөлөх;

41.1.3.бусад.

41.2.Улсын хил хамгаалах үйл ажиллагаанд нисдэг тэрэг, хуягт тээвэрлэгч, газар, уснаа явагч зэрэг тусгай хэрэгслээр тоноглогдсон тээврийн хэрэгсэл, тээврийн хэрэгсэл албадан зогсоогч, эвдэгч, галт хэрэглэл, албаны нохой болон бусад тусгай хэрэгсэл ашиглаж болно.

41.3.Хилчин албан үүргээ гүйцэтгэхдээ тусгай хэрэгслээр хангагдана.

41.4.Тусгай хэрэгсэл, биеийн хүч хэрэглэх зааврыг Улсын ерөнхий прокурортой зөвшилцөн, улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

41.5.Хилийн цэргийн анги, салбар, хилийн боомтод галт зэвсэг, бүх төрлийн тусгай хэрэгслийг хадгалах, эзэмших, хангахтай холбоотой зааврыг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга батална.

42 дугаар зүйл. Нэг бүрийн тусгай хэрэгсэл

Хэвлэх

42.1.Нэг бүрийн тусгай хэрэгсэлд дараахь хэрэгсэл хамаарна:

42.1.1.гав;

42.1.2.хүлэг, ороох цамц, хөдөлгөөн хязгаарлах бусад хэрэгсэл;

42.1.3.бороохой;

42.1.4.цахилгаан гүйдлээр цохигч;

42.1.5.нулимс асгаруулагч, амьсгал боогдуулагчаар цэнэглэсэн буу, шүршүүр;

42.1.6.резинэн ба хуванцар сумтай буу;

42.1.7.бусад.

43 дугаар зүйл. Нэг бүрийн тусгай хэрэгсэл хэрэглэх

Хэвлэх

43.1.Хилчин нэг бүрийн тусгай хэрэгслийг дараахь тохиолдолд хэрэглэнэ:

43.1.1.өөрийн болон бусдын амь нас, эрүүл мэндэд учирч болох аюулыг таслан зогсоох;

43.1.2.хилийн болон хил орчмын дэглэмийн зөрчлийг таслан зогсоох, зөрчил гаргасан этгээдийг саатуулах, баривчлах;

43.1.3.зэвсэглэсэн болон зэвсэг хэрэглэн эсэргүүцэж болзошгүй хүнийг баривчлах;

43.1.4.баривчлагдсан, саатуулагдсан хүнийг хуяглан хүргэх;

43.1.5.хяналтад байгаа хүн амиа хорлох, өөрийн бие махбодид гэмтэл учруулах, оргон зайлахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор;

43.1.6.сэтгэцийн эмгэг, сэтгэл санаа хүчтэй цочрон давчидсаны улмаас өөрийгөө удирдах чадваргүй, түүнчлэн согтууруулах ундаа, мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодис хэрэглэсэн, эсхүл догшин, хэрцгий авирлаж бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд хохирол учруулахаар бол;

43.1.7.тээврийн хэрэгслийг зогсоох эрх бүхий албан тушаалтны шаардлагыг үл биелүүлэн зугтаасан;

43.1.8.энэ хуульд галт зэвсэг хэрэглэхээр заасан тохиолдолд.

43.2.Хилчин доор дурдсанаас бусад тохиолдолд хүүхэд, жирэмсэн, хөгжлийн бэрхшээлтэй, өндөр настай, бэртэл гэмтэлтэй болох нь илэрхий мэдэгдэж байгаа хүнд нэг бүрийн тусгай хэрэгсэл хэрэглэхийг хориглоно:

43.2.1.хилчин болон бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болзошгүй байдлаар зэвсэглэн, эсхүл бүлэглэн довтолсон;

43.2.2.галт зэвсэг, хүний амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болох зүйлээр зэвсэглэсэн хүн зэвсгээ хураалгах шаардлагыг үл биелүүлсэн, эсэргүүцсэн;

43.2.3.амиа хорлож болзошгүй бол.

43.3.Нэг бүрийн тусгай хэрэгсэл хэрэглэх шийдвэрийг хилчин тухайн нөхцөл байдалд тохируулан бие даан гаргана.

44 дүгээр зүйл. Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгсэл

Хэвлэх

44.1.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгсэлд дараахь хэрэгсэл хамаарна:

44.1.1.олон хүнд нөлөөлөх нулимс асгаруулагч, амьсгал боогдуулагч;

44.1.2.усан хөөрөг;

44.1.3.утаан хөшиг үүсгэгч;

44.1.4.бусад.

45 дугаар зүйл. Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгсэл хэрэглэх

Хэвлэх

45.1.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгсэл хэрэглэх тухай шийдвэрийг улсын хил хамгаалах байгууллагын дарга, түүний эрх олгосноор тухайн ажиллагааг удирдаж байгаа албан тушаалтан гаргана.

45.2.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгслийг дараахь тохиолдолд хэрэглэнэ:

45.2.1.хилчин болон бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болзошгүй байдлаар бүлэглэн довтолсон, эсэргүүцсэн;

45.2.2.улсын хил хамгаалах байгууллагын хамгаалалтад байгаа обьектод бүлэглэн халдсан, халдахыг завдсан;

45.2.3.хүний амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учруулж болох гэмт хэргийг бүлэглэн үйлдэж байгааг таслан зогсоох, баривчлах;

45.2.4.галт зэвсэг, хүний амь нас, эрүүл мэндэд ноцтой хохирол учруулж болох бусад зүйлээр зэвсэглэсэн бүлэг зэвсгээ хураалгах шаардлагыг үл биелүүлэн эсэргүүцсэн;

45.2.5.хилийн болон хил орчмын дэглэмийг бүлэглэн зөрчиж байгаа, эсхүл хилийн боомтод үүссэн нийтийн эмх замбараагүй байдлыг таслан зогсоох, хүч хэрэглэсэн жагсаал, цуглааныг албадан тараах үед.

45.3.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгслийг хэрэглэхийн өмнө дараахь арга хэмжээг авна:

45.3.1.тусгай хэрэгсэл хэрэглэх тухай анхааруулах;

45.3.2.тусгай хэрэгслийн үйлчлэх нөлөөллийн талаар мэдээлэх.

45.4.Энэ хуулийн 45.3-т заасан анхааруулга, мэдээллийг тусгай хэрэгслийн нөлөөлөлд өртөж болох хүмүүсийн дийлэнх хэсэгт хүргэх боломжтой бүх арга хэрэгслийг ашиглан зохион байгуулна.

45.5.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгслийг энэ хуулийн 45.3.1-д заасны дагуу анхааруулснаас хойш заасан хугацаанд үйлдлээ зогсоогоогүй, шаардлагыг биелүүлээгүй, эсхүл хүний амь нас, эрүүл мэнд хохирох эрсдэл бүхий нөхцөл байдал үүссэн бол шууд хэрэглэнэ.

45.6.Олон хүнд нөлөөлөх тусгай хэрэгсэл хэрэглэсний дараа ажиллагааг явуулсан байгууллага нь холбогдох мэргэжлийн байгууллагатай хамтран доор дурдсан арга хэмжээг авна:

45.6.1.хордсон хүн, амьтан, тэсэрч дэлбэрэх, химийн болон аюултай хорт бодис алдагдах, гал түймэр гарах эх үүсвэр байгаа эсэхийг шалгаж, аюулгүй болгох;

45.6.2.эмнэлгийн анхны туслалцаа үзүүлэх, шаардлагатай бусад үйлчилгээнд хамруулах;

45.6.3.орчныг ариутгах, цэвэршүүлэх арга хэмжээ авах талаар холбогдох байгууллагад мэдэгдэх;

45.6.4.тусгай хэрэгслийн үйлчлэл дуусах, эсхүл үүссэн аюултай нөхцөл байдал арилах хүртэл тухайн орчинд эргүүл, хамгаалалт гаргаж, зөвлөгөө, сануулга өгөх.

46 дугаар зүйл. Тээврийн хэрэгсэл албадан зогсоох тусгай хэрэгсэл

Хэвлэх

46.1.Хилчин тээврийн хэрэгслийг албадан зогсоох тусгай хэрэгслийг дараахь тохиолдолд хэрэглэнэ:

46.1.1.өөрийнх нь, эсхүл бусдын амь нас, эрүүл мэндэд учирч болох бодит аюулыг таслан зогсоох шаардлага тулгарсан;

46.1.2.хил зөрчигч тээврийн хэрэгслийг өөрөө жолоодон зугтсан, эсхүл хил зөрчигчийг тээвэрлэн зугтсан;

46.1.3.тээврийн хэрэгслийг зогсоох талаар эрх бүхий албан тушаалтны тавьсан шаардлагыг үл биелүүлж зугтсан.

46.2.Тээврийн хэрэгслийг албадан зогсоох тусгай хэрэгслийг зорчих хөдөлгөөн ихтэй газар, олон нийтэд аюул учруулах эрсдэл байгаа тохиолдолд хэрэглэхийг хориглоно.

47 дугаар зүйл. Албаны нохой ашиглах

Хэвлэх

47.1.Хилчин хилийн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох, хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулах зорилгоор албаны нохой ашиглаж болно.

47.2.Албаны нохойг бэлтгэх, ашиглах, хамгаалах журмыг улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

48 дугаар зүйл. Галт зэвсэг хэрэглэх үндэслэл

Хэвлэх

48.1.Хилийн цэргийн анги, салбар, хилийн манаа нь урьдчилан анхааруулахгүйгээр дараахь тохиолдолд галт зэвсэг хэрэглэнэ:

48.1.1.Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт цөмөрсөн зэвсэгт халдлагыг няцаах;

48.1.2.улсын хил дээр үүссэн зэвсэгт өдөөн хатгалга, хорлон сүйтгэх ажиллагааг таслан зогсоох;

48.1.3.хил зөрчигчийн зэвсэгт эсэргүүцлийг таслан зогсоох;

48.1.4.хилийн зурвас, хилийн боомт, бүсэд хүн, тээврийн хэрэгслийг барьцаалсан болон террорист үйлдлийн сөрөг тусгай ажиллагааны үед;

48.1.5.Улсын хил хамгаалах байгууллагын хамгаалалтад байгаа обьектод хүч хэрэглэн халдсан, халдахыг завдсан.

48.2.Хилийн манаа урьдчилан анхааруулга өгсөн боловч уг халдлага, довтолгоон үргэлжилбэл дараахь тохиолдолд галт зэвсэг хэрэглэнэ:

48.2.1.улсын хил дээр үүссэн өдөөн хатгалга, хил зөрчигчийн үйлдлийг өөр арга, хэрэгслээр зогсоох боломжгүй;

48.2.2.иргэний өмчийг зэвсэгт халдлагаас хамгаалах арга хэмжээ авсан боловч таслан зогсоогдохгүй;

48.2.3.хилчин, хүний амь нас, аюулгүй байдалд заналхийлсэн нь зэвсэг хэрэглэхгүйгээр зогсоох бололцоогүй.

48.3.Хилийн манаа нь зэрлэг амьтнаас өөрийгөө болон бусдыг хамгаалах зорилгоор галт зэвсэг хэрэглэж болно.

48.4.Хилийн манаа ан агнах, хил давуулан буудахыг хориглоно.

48.5.Улсын хил хамгаалах байгууллага, хилийн манаа хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу галт зэвсэг, тусгай хэрэгсэл, албаны нохой, биеийн хүч хэрэглэснээс үүссэн үр дагаврын төлөө хариуцлага хүлээхгүй.

ЗУРГАДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ХИЛИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫГ ХАНГАХАД ТӨРИЙН БОЛОН НУТГИЙН ЗАХИРГААНЫ БАЙГУУЛЛАГА, АЛБАН ТУШААЛТНЫ ЭРХ, ҮҮРЭГ

49 дүгээр зүйл. Төрийн байгууллага, албан тушаалтны эрх, үүрэг

Хэвлэх

49.1.Улсын хил хамгаалалтын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн дараахь эрх, үүрэгтэй:

49.1.1.улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, хил орчмын нутаг дэвсгэрийн аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр улсын хил хамгаалалтын нэгдмэл тогтолцоог боловсронгуй болгох, хилийн талаар баримтлах бодлогын хэрэгжилтийг хангуулах;

49.1.2.улсын хил хамгаалах байгууллагын саналыг үндэслэн улсын хил хамгаалалтын дүрмийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлж, батлуулах;

49.1.3.улсын хил хамгаалах байгууллагын бүтэц, орон тоог батлах;

49.1.4.улсын хил хамгаалалттай холбогдолтой төсөл, төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжилтийг хангуулах.

/Энэ заалтад 2021 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан./

49.2.Төрийн захиргааны төв болон төрийн захиргааны байгууллага, албан тушаалтан улсын хилийн аюулгүй байдлыг хангах чиг үүргийг холбогдох хуульд заасны дагуу хэрэгжүүлнэ.

49.3.Төрийн захиргааны бусад байгууллага, аж ахуйн нэгж нь Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэн, улсын хил хамгаалах байгууллагад дэмжлэг, туслалцаа үзүүлж, хил хамгаалалтад шаардагдах бүтээгдэхүүнээр тэргүүн ээлжид хангана.

50 дугаар зүйл. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжийн Засаг даргын бүрэн эрх

Хэвлэх

50.1.Хилийн аймаг, сумын Засаг дарга дараахь бүрэн эрхтэй:

50.1.1.харьяалах нутаг дэвсгэрт нь байгаа улсын хил хамгаалах байгууллагын хангалт үйлчилгээнд туслалцаа үзүүлж, Монгол Улсын хилийн хууль тогтоомжийг иргэн, албан тушаалтан, аж ахуйн нэгж, байгууллага сахин биелүүлж байгаад хяналт тавих;

50.1.2.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулахад шаардлагатай дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх;

50.1.3.иргэнийг сайн дурын үндсэн дээр улсын хил хамгаалалтад татан оролцуулах;

50.1.5.хилийн аймаг, сумын төсөвт улсын хил хамгаалалтад зориулсан нэмэгдэл зардал тусгах.

50.2.Хилийн аймаг, сумын Засаг дарга нь энэ хуулийн 50.1-д заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх зорилгоор дэргэдээ улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний орон тооны бус зөвлөл /цаашид "зөвлөл" гэх/ ажиллуулна.

50.3.Улсын хил хамгаалах байгууллага, хилийн аймаг, сумын улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний зөвлөл нь хил хамгаалалтад идэвхтэй оролцсон туслах хүчний гишүүнд урамшуулал олгож, шагналд тодорхойлж болно.

50.4.Улсын хил хамгаалалтад иргэнийг оролцуулах журмыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч батална.

ДОЛДУГААР БҮЛЭГ

УЛСЫН ХИЛ ХАМГААЛАЛТАД ТУСЛАХ ХҮЧНИЙ ОРОЛЦОО, ИРГЭНИЙ ЭРХ, ҮҮРЭГ

51 дүгээр зүйл. Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчнийг оролцуулах

Хэвлэх

51.1.Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчин нь улсын хил орчмын нутаг дэвсгэрт хилийн болон хил орчмын дэглэмийг сахиулахад оролцоно.

51.2.Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчнийг хилийн аймаг, сум, багийн төв, хилийн боомт, хилийн цэргийн анги, салбар, суурин газар, төмөр замын өртөө, зөрлөг болон шаардлагатай бусад газарт улсын хил хамгаалах байгууллагын саналыг үндэслэн аймгийн Засаг даргын захирамжаар байгуулна.

51.3.Хил орчмын нутаг дэвсгэрт байнга оршин суугаа, 18 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэнийг улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний гишүүнээр бүртгэхдээ түүний бичгээр, эсхүл цахим хэлбэрээр гаргасан хүсэлт, улсын хил хамгаалах байгууллагын саналыг үндэслэн тухайн аймаг, сумын туслах хүчний зөвлөлөөр хэлэлцэж, Засаг даргын захирамжаар батална.

/Энэ хэсэгт 2024 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн хуулиар нэмэлт оруулсан./

52 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний удирдлага

Хэвлэх

52.1.Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчнийг хилийн аймаг, сумын Засаг дарга, түүний дэргэдэх зөвлөл, улсын хил хамгаалах байгууллага тус тусын бүрэн эрхийн хүрээнд удирдлагаар хангана.

52.2.Зөвлөлийн дарга нь хилийн аймаг, сумын Засаг дарга, түүний орлогч дарга нь хилийн цэргийн ангийн дарга, нарийн бичгийн дарга нь хилийн аймаг, сумын Засаг даргын Тамгын газрын дарга байна.

52.3.Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг аймаг, сумын Засаг даргын захирамжаар томилно.

53 дугаар зүйл. Зөвлөлийн үүрэг

Хэвлэх

53.1.Зөвлөл нь дараахь үүргийг хүлээнэ:

53.1.1.нутаг дэвсгэртээ байгаа улсын хил хамгаалах байгууллагын саналыг үндэслэн хил хамгаалалтад туслалцаа үзүүлэх ажлыг зохион байгуулах;

53.1.2.улсын хил хамгаалах байгууллагатай хамтран туслах хүчнийг хил хамгаалалтад оролцуулах ажлыг зохион байгуулах;

53.1.3.улсын хил хамгаалалтад төсөвлөсөн зардлын зарцуулалтад хяналт тавих;

53.1.4.улсын хилийн зурвас, бүсэд улсын хил хамгаалах байгууллагын зохих зөвшөөрөлтэйгөөр ажил, үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа туслах хүчний гишүүдийг оршин суугаа газраар нь хил хамгаалалтад оролцуулах ажлыг зохион байгуулах;

53.1.5.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийг санаатай буюу давтан зөрчсөн Монгол Улсын иргэнийг хуулийн байгууллагад шилжүүлэх саналыг холбогдох байгууллагад тавьж шийдвэрлүүлэх;

53.1.6.улсын хил хамгаалалтад идэвх зүтгэлтэй ажилласан, хилийн болон хил орчмын дэглэмийн зөрчлийг удаа дараа илрүүлсэн туслах хүчний гишүүнийг шагнаж урамшуулах, шагналд тодорхойлох, зөрчил гаргасан гишүүнийг туслах хүчний бүрэлдэхүүнээс хасах арга хэмжээ авах.

54 дүгээр зүйл. Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний гишүүний үүрэг

Хэвлэх

54.1.Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний гишүүн дараахь үүрэгтэй:

54.1.1.хил орчмын нутаг дэвсгэрт байнга болон түр оршин суух, ажил үйлдвэрлэл явуулж байгаа байршлаараа улсын хил хамгаалалтад оролцох;

53.1.2.хяналт, ажиглалтаар илрүүлсэн хилийн зөрчлийн тухай улсын хил хамгаалах байгууллагад цаг тухайд нь мэдэгдэх;

54.1.3.хилийн зурвас, боомт, бүсэд мөрдөх журмын биелэлтэд хяналт тавих;

54.1.4.цагийн байдлын дагуу шуурхай ажиллахад бэлэн байх;

54.1.5.мал бэлчээрээр хил давахаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч, улсын хил хамгаалах байгууллагад мэдэгдэх.

55 дугаар зүйл. Улсын хил хамгаалалтад туслах хүчний гишүүний эрх

Хэвлэх

55.1.Улсын хил хамгаалалтад үүрэг гүйцэтгэж байгаа туслах хүчний гишүүн дараахь эрхтэй:

55.1.1.хил зөрчигчийг саатуулж, нэн даруй мэдээлэх;

55.1.2.улсын хилийн зурвас, бүсэд зорчин явагчийн баримт бичгийг шалгах;

55.1.3.улсын хилийн зурваст чөлөөтэй зорчих;

55.1.4.уналга, хүнсээр хангагдах;

55.1.5.улсын хил хамгаалалтад идэвхтэй оролцсоны шагнал, мөнгөн урамшуулал авах;

55.1.6.улсын хил хамгаалалттай холбогдсон санал, хүсэлтээ улсын хил хамгаалах байгууллагын удирдлагад уламжлах.

56 дугаар зүйл. Монгол Улсын иргэний үүрэг

Хэвлэх

56.1.Монгол Улсын иргэн дараахь үүргийг хүлээнэ:

56.1.1.улсын хил хамгаалалтад туслах;

56.1.2.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэмийн шаардлагыг биелүүлэх;

56.1.3.улсын хилийн зурвас, бүсэд байнга болон түр оршин суудаг бол ажил, үйлдвэрлэл явуулж байгаа байршлаараа улсын хил хамгаалалтад оролцох;

56.1.4.улсын хилийн болон хил орчмын дэглэм зөрчсөн үйлдлийн талаар улсын хил хамгаалах байгууллагад мэдээлэх.

НАЙМДУГААР БҮЛЭГ

БУСАД ЗҮЙЛ

57 дугаар зүйл. Хууль зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага

Хэвлэх

57.1.Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

57.2.Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд холбогдох хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

58 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох

Хэвлэх

58.1.Энэ хуулийг 2017 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА М.ЭНХБОЛД

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

LAW OF MONGOLIA

December 28, 2016                                                                                   Ulaanbaatar city

(2022.10.10-ны өдрийн орчуулга)  Unofficial translation

ON BORDER OF MONGOLIA

/Revised edition/

 

CHAPTER ONE

General Provision

Article 1. Purpose of the Law

1.1. This law regulates the relations with respect to implementation of the international treaty of Mongolia concluded for border issues in order to ensure the inviolability of the border of Mongolia, maintaining the border and border area regime, check the crossing of passengers and vehicles through the state border, determining the system and functions of the state border protection organization and the participation of citizens and organizations in state border protection, and other relations in regard to ensuring the border security.

Article 2. Border legislation of Mongolia

2.1. The border legislation of Mongolia consist of the Constitution of Mongolia, this law and other legislative acts enacted in compliance therewith.

2.2. If an international treaty, to which Mongolia is a party, provides otherwise, the provisions of the international treaty shall prevail.

Article 3. Legal Terms and Definitions

3.1. Specific words and expressions used in this Law have the following meanings:

3.1.1."permanent operating border point" means a port that operates continuously according to the schedule specified in the international agreement of Mongolia;

3.1.2."border point infrastructure" means roads, railways, air transport infrastructure for transporting passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products through the border point, and engineering infrastructure that has created the conditions for normal operation of the border control organization and meets the security requirements for border crossings;

3.1.3."contractor border guard" means a citizen who voluntarily serves in active full-time military service on a contract basis after serving in a military service;

3.1.4."passenger" means a citizen of Mongolia, a foreigner, or a stateless person entering the border point with a document needed to cross the state border;

3.1.5."international border point" means a port of access or entry of passengers regardless of nationality, or vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products according to the international agreement of Mongolia;

3.1.6."temporary operating border point" means a port operated temporarily in accordance with the international agreement of Mongolia concluded for border issues;

3.1.7."vehicle" means all types of aircraft, watercrafts, trains, automobiles, motorcycles, and self-propelled vehicles entering or crossing the state border;

3.1.8."cross-border facilities" means railways, highways, oil and gas pipelines, communications, power lines, bridges, water dams, fences and other facilities that cross the state border;

3.1.9."engineering and technical facilities for state border protection" means barriers, trace control strips, roads, bridges, control towers, communication and signal monitoring, roadblocks and other facilities that are designed to detect or stop violations of border and border area regimes and support the border protection equipment;

3.1.10."Member of the State Border Defense Assistance Force" means a citizen of Mongolia who is part of the State Border Defense Assistance Force;

3.1.11."state border protection organization" means a state administrative organization in charge of organizing and managing the state border protection in Mongolia, and its affiliated border military units and branches;

3.1.12."border point" means a place specially designated or designed or equipped by the border control body for inspection of passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, and sources of raw materials and products entering the state border;

3.1.13."border resident" means a citizen of Mongolia who is registered as a lawfully permanent resident in the border area;

3.1.14."territory border" means the territory of soums bordering the neighbor countries;

3.1.15."transboundary water" is defined in article 3.1.11 of the Water law;

3.1.16."border control organization" means border protection, customs and immigration organizations authorized to conduct inspection and registration of passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products;
/This sub-paragraph was amended by the law dated November 12, 2021./

3.1.17."border guard" means one or more armed border guards who perform the order for border protection of Mongolia;

3.1.18."border guard" means an active full-time military officer serving in the border guard;

3.1.19."bilateral border point" means the border crossing of passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products of Mongolia and bordering countries according to the international agreement concluded by Mongolia with neighboring countries for border issues;

3.1.20."watercrafts" means self-propelled or non-self-propelled mobile water vessels used on water;

3.1.21."inspection area" means a place specially equipped by the border control organization for the purpose of carrying out inspection activities at the border point;

Article 4.  Border of Mongolia

4.1. The border of Mongolia is a line defined and established by the international treaty of Mongolia, separating neighboring countries on the land surface and water (hereinafter referred to as "state border"). There is an air space border above this line and a subsoil boundary below the line.

4.2. A state border will be inviolable.

4.3. The inviolability of the state border shall be secured in a way that the state border line is not changed illegally, and the international treaty of Mongolia concluded for border matters is not violated.

4.4. The border strip and border point land bordering the territorial boundaries of neighboring countries are a state property.

Article 5. Border Security of Mongolia

5.1. Mongolia's border security /hereinafter referred to as "border security"/ is an integral part of the national security of Mongolia.

5.2. Border security means that favorable external and internal conditions are secured at the border and border areas to ensure Mongolia's genuine national interests.

5.3. Border security is ensured by comprehensive activities of unified and coordinated political, legal, diplomatic, economic, environmental, intelligence and state border protection policy followed by the government authority focusing on implementation of the policy for the border and genuine national interests of Mongolia at the border and border areas.

5.4. The government is responsible for creating a unified system for border security, coordinating  activities of organizations and citizens, and ensuring the implementation of the state's border policy.

Article 6. Resolving matters on state border line

6.1. The State Great Khural of Mongolia /hereinafter referred to as "State Great Khural"/ will resolve issues on determination, establishment and changes of the state border line, and the Government will solve an issue on joint inspections of the state border.

Article 7. Determining State Border

7.1. In order to determine the state border, the State Great Khural will define a border line and conclude a border agreement with neighboring countries.

Article 8. Demarcating the State Borders

8.1. The state border shall be demarcated in accordance with the following principles:

8.1.1. in a dry land, by a straight line connecting specific landmarks and stable objects, or by a watershed of a mountain range;

8.1.2. in rivers and streams, through the middle of the main stream, and in lakes, by a straight line connecting the two ends of the state boundary line;

8.1.3. for the cross-border facility, by passing through the state border line;

8.2. The State Great Khural may decide an issue on determining the state border as specified in article 8.1 of this law or other principles.

8.3. The state border lines and border markings on the ground shall be carried out in cooperation with the bordering countries.

8.4. The State Great Khural will appoint a Mongolian team to determine the state border.

Article 9. Marking the state border

9.1 According to the international agreement between Mongolia and neighboring countries, the borders of the country will be demarcated by geodetic methods on the ground and marked with clearly visible and strong border markers.

Article 10. Joint inspection of state borders

10.1. In accordance with the international agreement of Mongolia concluded for border issues, the location of the state border line and border markings will be inspected jointly with the neighboring countries.

10.2. The Government will appoint a Mongolian team for a joint inspection of the state border.

10.3. Representatives of professional organizations and local community shall be included in the team composition specified in article 10.2 of this law.

10.4. If a state border line is changed during the joint inspection of the state border, it will become effective after the State Great Khural adopts a law based on the provisions of the international agreement of Mongolia.

Article 11. Monitoring implementation of border legislations of Mongolia

11.1. The state administrative center in charge of state border protection and the management of state border protection organizations, administrations, and territorial units shall supervise the implementation of international agreements made between Mongolia and neighboring countries for border issues, and legislations as set out in the laws and regulations.

 

CHAPTER TWO

State Border Regime

Article 12. Purpose of State Border Regime

12.1. The goal of the state border regime is to keep state borders clear, prevent border violations, and cross passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products of Mongolia through the state border based on the international agreements concluded between Mongolia and bordering countries and to regulate other activities related to border issues.

Article 13. Content of State Border Regime

13.1. The content of a state border regime consists of procedures for maintenance of the state border,  crossing of passengers and vehicles across the state border, use of transboundary water and cross-border facilities, conducting hunting, works and production activities on the border, and protection of  environment and animals.

Article 14. Determining State Border Regime

14.1. A legal basis of the state border regime shall be defined by the law approved by the State Great Khural, and the state border regime shall be determined by the Government under the international agreement made between Mongolia and neighboring countries.

14.2. The State Border Regime Agreement shall be approved by the State Great Khural.

Article 15. Maintaining State Borders

15.1. State border lines, markings, and their links shall be kept in place on the ground in accordance with the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

15.2. A forest strip will be made in the forest through which a state border line is crossed, to ensure that the state border is clearly visible.

15.3. The maintenance, restoration, inspection and repair of state border lines and markings shall be performed in accordance with the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

Article 16. Passengers and Vehicles Border crossing

16.1. Passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products shall enter the state border by land, water, or air in accordance with the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

16.2. An aircraft will enter through the designated airspace gate of the state border, fly over the approved air route, land and take off only at ports of entry, and the government will decide issues on entering, landing, and taking off from places other than the state border.

16.3. The distance from the state border line to the border port is under the control of the state border protection organization, and the air distance is under the control of the air force.

16.4. The procedure for entering the state border by water shall be approved by the Government under the legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

16.5. Foreign aid personnel entering the state border to eliminate damages caused by the disaster will be crossed across the border in accordance with the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

Article 17. Inspection organization operated at the state border point

17.1. An immigration agency will operate at border points to inspect passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products and to solve issues related to state border protection, customs, and visa registration.
/This paragraph was amended by the law dated November 12, 2021./

17.2. Passengers and vehicles shall enter the border point through the designated route and shall be checked by the state border guard and customs officials.
/This paragraph was amended by the law dated November 12, 2021./

17.3. The border control organization shall conduct inspections under the following orders when passing passengers, vehicles, goods, livestock, animals, plants, sources of raw materials and products across the state border:
17.3.1. customs and state border protection organizations for directions of movement across the state border;
/This sub-paragraph was amended by the law dated November 12, 2021./

17.3.2. state border protection and customs organizations for directions of traffic entering the state border.
/This sub-paragraph was amended by the law dated November 12, 2021./

17.4. An immigration agency shall resolve any breaches of visas and registration of foreign nationals detected by inspection of border control organizations.

17.5. An inspection of the border control organization shall be completed within the scheduled time of the vehicle. If required, the period can be extended by agreement with the relevant organization.

17.6. The state border protection organization shall make a note in an entry document of a passenger to cross the state border, keep records of passengers and vehicles that have crossed the state border, and establish an integrated database.

17.7. If the competent authority notifies the state border protection agency of the non-entry or detention of passengers through the state border as per the appropriate procedure, the passenger will not be allowed to cross the state border.

17.8. A member of the government in charge of state border protection issues shall approve the procedure for usage of an integrated database of passengers and vehicles entering the state border and exchange of information.

Article 18. Transboundary Water

18.1. All floating equipment other than those used for border protection is allowed to stay in the transboundary water in the Mongolian side only during the day or from sunrise to sunset. Floating equipment should not stay on the state border except in case of necessity. Floating equipment shall have identification marks and numbers on both sides.

18.2. The state administrative center in charge of water issues and the state border protection organization will jointly ensure the protection and use of transboundary water and the prevention of diversion of streams.

18.3. The procedure for protection and use of transboundary water shall be established in accordance with legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

Article 19. Using cross-border facilities

19.1. Construction, use, maintenance and protection of cross-border facilities shall be regulated in accordance with legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

Article 20. Conducting hunting works and production on the state border

20.1. The procedures for hunting, using natural resources, conducting animal husbandry, prospecting and exploration, and other production and economic activities on the state border shall be established in accordance with legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

Article 21. Protecting the environment and animals within the territory of state borders

21.1. In order to preserve an original state of the territorial border and to protect animals and plants near the state border, the matter of including a certain amount of land in the category of state specially protected areas shall be resolved in accordance with legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues.

21.2. In order to limit the danger of the spread of infectious diseases of humans, animals, wild animals and plants in the territory of Mongolia and bordering countries, the government will make a decision on temporary prohibition of the entry of materials, animals, plants and sources of raw materials and products across the state border and suspension or restriction of the movement of passengers and vehicles at areas where the disease occurs.

21.3. Management of administrative and territorial units, or citizens and enterprises or organizations shall take measures to prevent any forest and field fires in the border areas and to extinguish such fires.

Article 22. Border Violation

22.1. The following actions are considered border violations:

22.1.1. entered or attempted to enter the state border by land, sea or air through non-border areas;

22.1.2. entered or attempted to enter the border point without a valid entry document or with an invalid document;

22.1.3. crossed the state border through the subsoil;

22.1.4. entered illegally or attempted to enter vehicles and goods into the state border through non-border areas.

22.2. A person who violates sub-paragraphs 22.1.1, 22.1.2, and 22.1.3 of this law is called a border violator.

Article 23. Border Agent of Mongolia

23.1. A border agent of Mongolia (hereinafter referred to as "Border Agent") and his/her deputy shall be appointed by the head of the state border protection organization with functions of implementing the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues at certain border parts, preventing and resolving border violations.

23.2. A border agent has the right to appoint an assistant, secretary, translator and specialist.

23.3. Instructions of the border representative office are approved by the head of the state border protection organization.

23.4. Border agents, their deputies, and assistants shall detain a foreign citizen or stateless person who has violated the border, unless they have committed a crime on the territory of Mongolia, until they are handed over to the border authorities of the bordering country.

23.5. A border agent shall cooperate with border agents of neighboring countries in the manner specified in the international agreement of Mongolia. The border agent's deputy and assistant shall discuss or negotiate issues that are deemed to be resolved without border agents.

23.6. Border agents, their deputies, assistants, translators and experts appointed under the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues shall be under the protection of that country and enjoy inviolability in accordance with the provisions of the international agreement when performing their official duties.

23.7. In the event that the border meeting route specified in the border regime agreement overlaps with the border port route, meetings, negotiation, joint inspection and border delegation will be allowed to enter without hindrance in accordance with the provisions of the international agreement.

23.8. When crossing the border, the border agent and his/her accompanying staff will carry the state border crossing permit and fly the Mongolian national flag on vehicles.

23.9. Citizens, enterprises and organizations are obliged to provide assistance to border agents in performing their official duties.

23.10. Issues that cannot be resolved by the border agent shall be resolved through diplomatic channels.

CHAPTER THREE

State Border Regime

Article 24. Purpose of State Border Regime

24.1. The purpose of the state border regime is to enforce a state border regime in border areas, to prevent and stop border violations, and to carry out state border protection activities.

Article 25. Contents of State Border Regime

25.1. The content of the state border regime consists of procedures to be followed in the border strip, border points and zones.

25.2. The head of the state border protection organization shall approve the procedures for granting and controlling access to border strips, border points and zones.

Article 26. State Border Strip, its procedures and prohibitions

26.1. A state border strip is an area for which special regulations have been established within 15 km of the state border line for the purpose of enforcing the state border regime, organizing the state border guard and inspection service, and building border engineering and technical facilities.

26.2. The following procedure shall be followed for the state border strip:

26.2.1. Citizens entering the state border must have a Mongolian identity card or an equivalent document;

26.2.2. The government will make a decision on construction of building facilities or engagement of activities, or land use on the border strip, for purposes other than the border protection;

26.2.3. Citizens, enterprises, and organizations shall enter the state border with the permission of the state border protection organization and carry out works and production that are not prohibited by this law and other laws;

26.2.4. The state border protection organization shall supervise and inspect the implementation of  regulations on the state border strip.

26.3. The following activities are prohibited on the state border strip:

26.3.1. To acquire or own lands on the state border strip;

26.3.2. To destroy, damage, move, transfer the state border signs, links, and engineering and technical facilities for border protection;

26.3.3. Ploughing lands, diverting transboundary water streams and direction, blocking streams, constructing ditches, and constructing buildings on the rounds other than those permitted by this law;

26.3.4. Getting behind the engineering and technical facilities for border protection or going to the state border lines and symbols without the permission of the state border protection organization;

26.3.5. Conducting activities that disturb the enforcement of the state border and border areas regime, or making blasting without prior notification to the state border protection organization;

26.3.6. Placing or distributing radioactive and toxic chemicals;

26.3.7. Hunting and chasing animals within 2000 meters from the state border line, forcing to cross the state border;

26.3.8. Keeping livestock unattended;

26.3.9. Inhabiting or settling between the state border line and engineering and technical facilities for border protection without the permission of the state border protection organization;

26.3.10. Hunting and capturing animals using methods and weapons prohibited by law.

26.4. Enterprises and organizations conducting activities on the state border strip specified in article 26.2.2 of this law shall be responsible for funds required to take additional border protection measures in that border area.

Article 27. Types, procedures and classification of border points

27.1. The border point has the following types: air, rail, road, and is operated as permanent and temporary, and has international and bilateral ports.

27.2. The government shall determine the type, procedure and classification of border points.

Article 28. Border point and its procedures

28.1. The issue on establishing a new border point or closing a border point shall be resolved by mutual agreement with the bordering country based on the decision of the State Great Khural.

28.2. The government will resolve issues on temporary closure of border points and suspension of crossing movement through it.

28.3. The time schedule for opening and closing the border point is determined in accordance with legislations and the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues, and a border agent is responsible for its implementation. Any issues on opening the border point shall be resolved through diplomatic channels in cases other than the period specified in the agreement.

28.4. Upon completion of the construction of buildings, areas and their equipment necessary for border control, the state border protection organization shall open and operate the border point in cooperation with other border control organizations.

28.5. The state border protection organization shall implement the procedures to be followed at the border point, provide general regulations, and coordinate activities of border control agencies in order to ensure security and enforcement of regulations and orders.

28.6. Procedures to be followed at the border point consist of measures for inspection and exit of passengers and vehicles, parking of vehicles, enforcement of regulations and security.

28.7. Outsiders or strangers are prohibited to access the vehicle that is being inspected by the border control organization.

28.8. Changing directions and position of vehicles entering the state border, or boarding and disembarking passengers shall be carried out with the permission of the state border protection organization.

28.9. An employee of an enterprise or organization operating at a border point shall be granted a permit to enter the border port for a period of one year. Permits will be revoked if border point regulations are violated.

28.10. Activities to ensure security at border points are an integral part of national border security, and consist of comprehensive measures to be implemented in the event of emergency situations, creating opportunities for border control organizations to conduct inspections, enforcing regulations and orders, preventing, detecting, and suppressing illegal activities.

28.11. In the event of public disorder, disaster or emergency situation at the border point, the state border protection organization shall establish a special regime in cooperation with relevant organizations and take organizational measures.

28.12. Demonstrations, gatherings, traffic entry blocking, or disruption of normal operations in other ways and forms are prohibited.

28.13. If required, the state border protection organization may take additional measures related to ensuring the security of the border point.

28.14. The state border protection organization will solve an issue on establishing the settlement area of ​​border port employees at a certain distance from the port area.

Article 29. Management of Border point

29.1. A National Committee for Revival of Border Ports is responsible for formulating policies for the development of border ports, implementing such policies and coordinating activities.
/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.2. The National Committee for Revival of Border Ports consists of members of the Government in charge of border protection, revival of border ports, financial and foreign relations, and the border control organization, the Chamber of Commerce and Industry, and other relevant representatives of the logistics association. The chairman of the National Committee for Revival of Border Ports is a member of the Government responsible for revival of border ports.

/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.3. The Government will approve the rules of the National Committee for Revival of Border Ports.

/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.4. The National Committee for Revival of Border Ports shall exercise the following powers:
/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.4.1. To develop proposals for the establishment and expansion of border ports, and infrastructure issues of border ports;

29.4.2. To make recommendations on improvement of the operation of border ports and ensuring the coordination of works of the border control organization;

29.4.3. To develop proposals on social issues of employees of the border control organization;

29.4.4. To approve investment programs and plans for development and infrastructure of border ports;

29.4.5. To approve general procedures to be followed at border ports.

29.5. The National Committee for Revival of Border Ports will issue resolutions and recommendations on issues discussed, and the border control organization will ensure their implementation and report results and outcomes to the National Board of Border Ports within the specified period.

/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.6. If required, the National Committee for Revival of Border Ports will submit certain issues to the Cabinet meeting for discussion and approval and report its work to the Government.
/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.7. A border port council consisting of representatives of border control, intelligence and transport organizations will work at the border point and a border agent will lead the border port council.

29.8. The head of the border port council shall approve the procedure to be followed at each border point in accordance with the general procedure specified in article 29.4.5 of this law.

29.9. The Government will establish a Border Port Administration in charge of increasing exports, imports and trade circulation of minerals, oil, and goods, coordinating works of inter-state transportation, infection control, law enforcement and border control organizations, and local administrative organizations, planning port development issues, and being responsible for housing, electricity, heating, clean and waste water and other infrastructure, creating conditions for the normal operation of border points, and  for registration and control of state property at border points.

/This paragraph was added by the law dated November 12, 2021./

29.10. The Government shall approve an administrative structure and organization, staff limit and rules of operation of the Border Port Administration specified in article 29.9 of this Law.

/This paragraph was added by the law dated November 12, 2021./

29.11. The Government will appoint and dismiss the Head of the Border Port Administration after recommendation of the National Committee for Revival of Border Ports.

/This paragraph was added by the law dated November 12, 2021./

/This paragraph was amended by the law dated August 29, 2022./

29.12. The Border Port Administration may appoint a representative at border points.

/This paragraph was added by the law dated November 12, 2021./

29.13. The Border Port Administration shall exercise its powers within the scope of functions specified in article 29.9 of this law in the event of radiation, chemical and biological accidents, a highly infectious disease of humans or animals, or an epidemic condition at border points.

/This paragraph was added by the law dated November 12, 2021./

Article 30. State Border Zone and its Procedure

30.1. A state border zone is an area for which special regulations have been established for the purpose of ensuring the security of the territory near the borders and preventing border violations. Its width shall be determined by the state border protection organization in consultation with the governor of that unit within no more than 100 km from the state border line.

30.2. The following procedure shall be applied in state border areas:

30.2.1. a permanent resident living in the territory near the border can freely travel, reside, work, and run production activities up to the state border;

30.2.2. a citizen who does not live in the state border area must have a Mongolian identity card or an equivalent document when entering the border area;

30.2.3. a citizen who does not permanently reside or an enterprise or organization that is not located in the territory of the border area obtain permission from the state border protection organization in the event that they enter the state border area to carry out works or production;

30.2.4. permanent residence of foreigners and stateless persons is prohibited in the state border area, unless otherwise specified by law;

30.2.5. foreign citizens who have entered the state border with a valid document are prohibited to travel to other places than the territory of the soum.

30.3. The management of administrative and territorial units shall monitor the implementation of regulations in the state border area in cooperation with the state border protection organization.

CHAPTER FOUR

State Border Protection, State Border Protection Organization, its system, functions and powers

Article 31. State Border Protection

31.1. A state border protection is an integral part of measures to ensure a national security.

31.2. A state border protection is a combination of military, engineering-technical, information technology, intelligence activities and border agent's actions as well to inspect passengers and vehicles and enforce regulations in border areas, border strip, ports, regions and territories of the state border in order to ensure the inviolability of the state border, implement the Mongolian border laws and international agreements concluded on border issues, and to prevent, detect and stop border violations.

31.3. The national border on land and water is protected by the state border protection organization, and the air border is protected by the air force.

Article 32. Basic Principles of State Border Protection

32.1. The following basic principles shall be followed to organize the state border protection:

32.1.1. to ensure the national security of Mongolia;

32.1.2. to prevent any occurrence of armed attacks and aggression on the state borders, and to resolve conflicts and disputes arising on border issues by peaceful manners;

32.1.3. to protect the state borders together with neighboring countries;

32.1.4. to ensure regional border protection;

32.1.5. to respect laws;

32.1.6. to respect human rights and freedoms.

Article 33.  Regional Border Protection

33.1. A regional border protection is a protection of state borders arranged differently taking into account of border conditions, nature, geography, and weather conditions.

33.2. The Government shall determine the rate and amount of border guards' salaries, allowances, supplies, and procurement materials in consideration of regional border protection.

33.3. Procedures and instructions related to the organization of regional border protection, its methods and provision of services shall be approved by the head of the state border protection organization.

Article 34. Structure of the State Border Protection Organization

34.1. The main force of the state border protection organization is a border military guard. Border guards have the border guard headquarters, units, branches, weapons, equipment, procurement, supplies, hospitals, cultural, sports, educational and research units and other units required for the normal operation of border guarding.

34.2. The state border protection organization has a first deputy chief and a chief and deputy chief of the border military staff.

34.3. The Government shall determine the number, location, and rank of border military units and branches in accordance with the principle of equal cooperation with the bordering countries and ensuring the reliability and rights of the state's border protection.

34.4. The state border protection organization has a symbol. The design of the symbol and the procedure for its use shall be approved by the member of the Government in charge of border protection.

34.5. The budget of the state border protection organization shall be financed by the state budget.

Article 35. Functions and Duties of the State Border Protection Organization

35.1. The state border protection organization shall perform the following functions:

35.1.1. To implement the state policy on state borders;

35.1.2. To organize and manage the state border protection throughout the country;

35.1.3. To implement obligations specified in the international agreement made between Mongolia and neighboring countries for border issues and enforce the state border regime;

35.1.4. To avoid illegal changes of the state border line;

35.1.5. To enforce the state border regime, prevent border violations, and resolve border violations in accordance with the law;

35.1.6. To inspect passengers and vehicles crossing the state border, ensure the security of border ports, and maintain procedures at border ports;

35.1.7. To take measures to stop public disorders occurred at the border strip and border ports;

35.1.8. To detect and stop cross-border crimes;

35.1.9. To transmit information regarding the manned and unmanned aircraft that may have violated the air border to the air force units and branches of the armed forces;

35.1.10. Others prescribed by law.

Article 36. Powers of the State Border Protection Organization

36.1. The state border protection organization shall exercise the following powers:

36.1.1. ensure the location of national border lines, signs, and links, their maintenance, repair, restoration, and construction of border signs, and resolve violations occurred at border areas;

36.1.2. deploy or mobilize military equipment and forces or construct engineering, technical, and road communication facilities in the border strip, zone, and border areas for the interests of the state border defense;

36.1.3. check documents of citizens, enterprises and organizations, inspect and escort vehicles in order to detect border violators while performing official duties;

36.1.4. check and record documents when passengers and vehicles enter the state border, confiscate inconsistent documents and transfer them to relevant authorities;

36.1.5. confiscate items prohibited to enter the state border and transfer them to the relevant authorities;

36.1.6. conduct border searches and special operations to detain border violators;

36.1.7. enter or inspect buildings and apartments of citizens, enterprises, organizations, or access to railway stations, checkpoints, airports, transport bureaus and border ports where the search is being conducted, and stop or inspect movement of vehicles entering and exiting at border ports if necessary, during the border searches and special operations;

36.1.8. mobilize any vehicles of citizens, enterprises, and organizations when searching for and detaining border violators, and pay appropriate fees and expenses;

36.1.9. border agents, their deputies or assistants may temporarily detain a person for a period of no more than six hours who violates the state border and border regulations, check documents of the person who committed the violation, ensure physical examination or examine objects in his or her possession, and confiscate and seal documents temporarily, check whether alcohol, narcotics, or psychoactive substances have been consumed, break into or access to premises of organizations and civil residences when investigating criminals and crimes, inspect the belongings and bodies of temporarily detained persons, and keep records in each case of confiscation of items and documents in accordance with the law;

36.1.10. send official demands to citizens, enterprises, and organizations in connection with border violations to eliminate violations;

36.1.11. keep necessary records to maintain the state border regulations and regimes and to monitor the procedures for crossing of passengers and vehicles across the state border;

36.1.12. repel armed attacks on the territory of Mongolia, and stop provocations and sabotage on the state border;

36.1.13. confiscate goods and vehicles imported or attempted to be imported through non-border ports and transfer them to relevant authorities;

36.1.14. plan and implement measures aimed at ensuring the security of state borders and border ports.

36.2. The state border protection organization shall cooperate with the armed forces, intelligence, police and other relevant organizations in order to exercise its powers as specified in article 36.1 of this law.

Article 37. Powers of the Head of the State Border Protection Organization

37.1. The head of the state border protection organization shall work under the supervision of the member of the government in charge of state border protection.

37.2. The head of the state border protection organization is a commander of the border military troops.

37.3. The head of the state border protection organization shall exercise the following powers in addition to the powers specified in article 8.3 of the Law on Legal Status of Government Agencies:

37.3.1. to implement the state border protection policy within the framework of legislations and the international agreements concluded by Mongolia for border issues;

37.3.2. to issue orders in regard to national border protection guidelines and border protection activities, monitor their implementation, and manage and supervise border military units and branches;

37.3.3. to determine the human resources policy of the state border protection organization and ensure its implementation;

37.3.4. to dispose budget funds;

37.3.5. to make and implement decisions in cooperation with central state administrative organizations and provincial governors on issues related to national border protection;

37.3.6. others prescribed by law.

Article 38. Service, Rank and Uniform of Border Guards

38.1. Military service of border guards and their legal status shall be governed by the Law on Military Service, the Law on the Legal Status of Military Personnel and this law.

38.2. The head, first deputy head, and deputy head of the state border protection organization have the highest military rank.

38.3. Border guards are superiors and subordinates to each other in the hierarchy of rank and title.

38.4. A border guard shall be given the military rank specified in the Law on Military Service, taking into account the position and length of military service.

38.5. The government shall approve the procedure for the service of contract border guards in the state border protection organization.

38.6. A contract border guard shall enjoy the salary and procurement or supplies stipulated by the law, the same as the supervisor serving in the state border protection organization.

38.7. The design of uniforms of the state border protection organization and the procedure for their use shall be approved by the President of Mongolia, and the duration of use by the Government, and the supply instructions by the head of the state border protection organization respectively.

38.8. Citizens and organizations shall not use uniforms of the state border protection organization, except as provided by law.

Article 39. Legal Guarantee of Border Guards and Citizens on Official Duty at the State Border

39.1. A border guard or a citizen performing official duties at the state border has the right to be a state representative and to make legal demands to any citizens or officials for the interests of the state and to ensure their fulfillment.

39.2. If a citizen dies due to a criminal attack while performing official duties at the border, his/her family will be given a one-time non-repayable allowance equal to five years' salary calculated as the average salary specified in article 39.8 of this law.

39.3. In case of injury or damage to health while performing official duties, the state shall bear costs of medical treatment, allowances for disabilities, the difference of basic salary, and the cost of prosthetics.

39.4. The family members of border guards serving at the state border will be provided with jobs at priority and in the event that they are not employed, health and social insurance premiums for the period of unemployment will be paid from the state budget, calculating at the minimum wage applicable at that time.

39.5. Border guards serving in border branches and guards shall be provided with food supplies, and the amount of food supplies shall be determined by the Government.

39.6. If a border guard and his/her family members go to home towns /husband's / wife's home land/ during his/her annual leave, the state will cover the cost of transportation to and from the border once every two years.

39.7. Officers and senior officers who have been serving at the border for more than five years will receive a one-time cash bonus of 50 percent of their basic monthly salary in the border sector, 35 percent in border military units located in non-residential areas, and 25 percent in border military units located in residential areas other than the capital and national cities, respectively once in every five years.

39.8. The basic monthly salary of a citizen or conscript military serviceman specified in articles 39.2 and 39.3 of this law shall be calculated as equivalent to the salary of the head of the state border protection organization.

39.9. Allowances specified in articles 39.2, 39.3, 39.4, 39.5, and 39.6 of this Law shall not be applied in combination with allowances specified in other laws and regulations.

CHAPTER FIVE

USE OF PHYSICAL FORCE, SPECIAL TOOLS AND FIREARMS

Article 40. Use of Physical Force

40.1. A border guard shall use the physical forces in the following cases:

40.1.1. failed to fulfill legal requirements of border guards or objected to fulfil;

40.1.2. resisted arrests or detention;

40.1.3. in cases provided by this law for the use of special equipment and firearms;

40.2. A border guard shall not use physical forces to children, pregnant women, disabled people, or people who are clearly known to be injured, except cases as mentioned below:

40.2.1. being attacked in a way that could harm his/her life or health of others;

40.2.2. the person may commit an act that may harm his/her life or health;

40.2.3. may cause serious damage to other people's property;

Note: The term "use of physical force" defined in this article means an action of a border guard using his/her body and special professional trainings to restrict the movement of others.

Article 41. Types of Special Tools

41.1. State border protection organizations and border guards shall use the following special equipment:

41.1.1. personal;

41.1.2. affect crowds;

41.1.3. other;

41.2. Vehicles equipped with special equipment such as helicopters, armored equipment carriers, amphibious vehicles, and vehicle arresters, breakers, incendiary equipment, service dogs and other special equipment may be used for border protection.

41.3. A border guard shall be provided with special equipment while performing duties.

41.4. Instructions for the use of special equipment and physical force shall be approved by the member of the Government in charge of border protection in consultation with the State Prosecutor General.

41.5. The head of the state border protection organization shall approve instructions related to the storage, possession, and supply of firearms and all kinds of special equipment in border military units, branches, and border ports.

Article 42. Personal Protective Equipment

42.1. Personal protective equipment includes the following tools:

42.1.1. handcuff;

42.1.2. harness, wraps, other means of restricting movement;

42.1.3. sticks;

42.1.4 electric shocker;

42.1.5. guns and showers loaded with tear gas and asphyxiation;

42.1.6. guns with rubber and plastic bullets;

42.1.7. others;

Article 43. Use of Personal Protective Equipment

43.1. A border guard shall use personal protective equipment in the following cases:

43.1.1. to stop the danger to life and health of himself/herself or others;

43.1.2. to stop violations of the border or border areas regimes, and detain and arrest violators;

43.1.3. to arrest a person who is armed or may resist using a weapon;

43.1.4. armored delivery of an arrested or detained person;

43.1.5. prevent any suicide or harmful action or escape of a person under supervision;

43.1.6. if a concerning person is unable to control herself/himself due to mental illness or strong emotional disturbance, as well as uses alcoholic beverages, drugs, psychoactive substances, or behaves aggressively and cruelly causing harms the life, health, and property of others;

43.1.7. if a concerning person failed to comply with requirements of the authorized official to stop the vehicle, and ran away;

Ы43.1.8. in cases where this law stipulates the use of firearms.

43.2. A border guard shall not use any special equipment to children, pregnant women, disabled people, elderly people, or people who are clearly known as injured except in cases as mentioned below:

43.2.1. armed group attacking in a way that may harm the life and health of border guards or others;

43.2.2. a person armed with firearms or things that can cause harm to human life or health fails to comply with or opposes the demand to confiscate his/her weapon;

43.2.3. if there is a potential suicide to be happened;

43.3. The decision on using each special tool is made independently by the border guard according to the situation.

Article 44. Special Tools to Disperse Crowds

44.1. Special tools to disperse crowds include the following tools:

44.1.1. tear gas and asphyxiation tools dispersing crowds;

44.1.2. water cannons;

44.1.3. smoke curtain generator;

44.1.4. others;

Article 45. Use of Special Tools to Influence Crowds

45.1. A decision on the use of special means affecting crowds shall be made by the head of the state border protection organization and an official who manages operations with his/her authorization.

45.2. Special tools affecting crowds are used in the following cases:

45.2.1. attacked or protested in a group in a way that might harm the life and health of border guards or others;

45.2.2. group attack or attempted to attack an object under the protection of the state border protection organization;

45.2.3. to stop or arrest group of crimes that may harm a human life and health;

45.2.4. a group armed with firearms and other things that can cause serious damage to human life and health resisted by not complying with the demand to confiscate their weapons;

45.2.5. when there is a group of violations of the border and border areas regulations, or when there is a public disturbance at the border point, or when forcefully dispersing demonstrations and gatherings;

45.3. The following measures shall be taken prior to use of special equipment that affects crowds:

45.3.1. warning about the use of special tools;

45.3.2. informing effects of special tools;

45.4. Warnings and information specified in article 45.3 of this law shall be distributed using all available means to reach the majority of people who may be affected by special means.

45.5. Special means affecting crowds shall be used immediately if the action has not been stopped within the specified period of time after being warned in accordance with article 45.3.1 of this law, if the requirements have not been fulfilled, or if there is a risk of harm to human life or health.

45.6. The organization that conducted the operation shall take the following measures in cooperation with the relevant professional organization after using special tools affecting crowds:

45.6.1. check and make safe the presence of poisoned people, animals, explosions, leakage of chemicals and hazardous substances, and sources of fire;

45.6.2. provide medical first aid and other necessary services;

45.6.3. notify relevant authorities of taking measures to sterilize and clean the environment;

45.6.4. patrol and protect the environment and give advices and warnings until the operation of the special equipment ends or until the dangerous situation disappears.

Article 46. Special Means to Stop Vehicles

46.1. A border guard shall use special means of forcing to stop vehicles in the following cases:

46.1.1. there is a need to stop a real threat to his/her life or health of others;

46.1.2. the border violator escaped driving the vehicle herself/himself, or escaped transporting the border violator;

46.1.3. ran away without complying with the requirements set by the authorized official to stop vehicles;

46.2. It is prohibited to use special means of stopping vehicles in high traffic areas or in cases where there is a risk of danger to the public.

Article 47. Use of Service Dogs

47.1. Border guards may use service dogs to prevent, detect, and stop border violations, and to maintain border and border areas regulations.

47.2. The procedure for training, use and protection of service dogs shall be approved by the member of the Government in charge of state border protection.

Article 48. Grounds for Use of Firearms

48.1. Border military units, branches, and border guards shall use firearms without prior warning in the following cases:

48.1.1. To repel armed attacks on the territory of Mongolia;

48.1.2. To stop armed provocations and sabotage on the state border;

48.1.3. To stop armed resistance of border violators;

48.1.4. In case of hostage-taking of people and vehicles in the border strip, border ports, or zone, or during the counter-terrorist special operations;

48.1.5. Forcefully attacked or attempted to attack an object under the protection of the state border protection organization;

48.2. If an attack continues after warnings of border guards, firearms will be used in the following cases:

48.2.1. Provocations occurred at the state border or actions of border violators cannot be stopped by other methods and means;

48.2.2. Armed attacks were not stopped even measures were taken to protect civil property;

48.2.3. Threats to the life and safety of border guards and people could not be stopped without the use of weapons;

48.3. Border guards may use firearms to protect themselves and others from wild animals.

48.4. Border guards shall not hunt or shoot across the border.

48.5. State border protection organizations and border guards are not responsible for any consequences occurred due to the use of firearms, special equipment, service dogs, or physical force in accordance with the grounds and procedures provided by law.

CHAPTER SIX

RIGHTS AND DUTIES OF STATE AND LOCAL ADMINISTRATIVE ORGANIZATIONS AND OFFICERS TO ENSURE BORDER SECURITY

Article 49. Rights and Obligations of Government organizations and Officials

49.1. A member of the Government in charge of state border protection has the following rights and duties:

49.1.1. to improve the integrated system of state border protection to ​​ensure the inviolability of the state border and the security of the territory around the border, and to ensure the implementation of the border policy;

49.1.2. to submit state border protection rules to the President of Mongolia for approval based on the proposal of the state border protection organization;

49.1.3. to approve the structure and staff of the state border protection organization;

49.1.4. to develop and implement projects and plans for national border protection, and ensure their implementation;

/This sub-paragraph was amended by the law dated December 17, 2021./

49.2. The state administrative center and state administrative organizations and officials are obliged to ensure the security of the state border in accordance with the relevant laws.

49.3. Other state administrative organizations and enterprises shall implement the border legislation of Mongolia, provide supports and assistance to the state border protection organization, and supply products required for border protection as a priority.

Article 50. Powers of Governors of Administrative and Territorial Units

50.1. The Governor of the province and soum has the following powers:

50.1.1. providing assistance in procurement services of the state border protection organization located in the territory under its jurisdiction and supervising the observance of the border laws of Mongolia by citizens, officials, enterprises, and organizations;

50.1.2. providing necessary supports and assistance in maintaining the regime of the state border and areas around the border;

50.1.3. engaging citizens in the national border defense on a voluntary basis;

50.1.5. specifying additional costs for state border protection in the budgets of provinces and soums located on the border area;

50.2. The governor of the province and soum located at border areas shall engage a part-time council of the state border defense forces (hereinafter referred to as "council") in order to exercise his/her powers stipulated in article 50.1 of this law.

50.3. The state border protection organization and the board of border defense forces of the province and soum located on the border areas may grant bonuses to members of the assistance forces who actively participated in border protection and may promote them for the award.

50.4. The President of Mongolia shall approve the procedures for participation of citizens in the state border protection.

CHAPTER SEVEN

PARTICIPATION OF ASSISTANCE FORCE IN STATE BORDER PROTECTION AND CITIZEN'S RIGHTS AND DUTIES

Article 51. Engagement of Assistance Forces in State Border Protection

51.1. The assistance force for state border protection shall participate in enforcement of border and border areas regime in the territory of the state border.

51.2. State border protection assistance forces shall be established in border regions, soums, bagh centers, border ports, border military units, branches, settlements, railway stations, border crossings and other necessary places based on the proposal of the state border protection organization by order of the governor of the province located on the border areas.

51.3. A registration of a citizen of Mongolia as a member of the Member of the State Border Defense Assistance Force, who has reached the age of 18 and is a permanent resident of the border area, shall be discussed by the Assistance Force Council of the relevant province or soum based on his/her written request and the proposal of the State Border Protection Organization, and approved by the order of the Governor.

Article 52. Management of State Border Protection Assistance Forces

52.1. The state border protection assistance forces shall be managed by the Governor of the province and soum located in border areas, the related council, and the state border protection organization within their respective powers.

52.2. The head of the council is the governor of the province and soum located in border areas, and a deputy is the head of the border military unit, and a secretary is the head of the governor's office of the province and soum located in border areas.

52.3. The composition of the council shall be appointed by the order of the governor of the province and soum.

Article 53. Duties of Council

53.1. The Council undertakes the following duties:

53.1.1. to provide assistance for border protection based on the proposal of the state border protection organization located in the territory;

53.1.2. to organize the work for participation of assistance forces in border protection in cooperation with the state border protection organization;

53.1.3. to monitor expenditures of budgeted costs for state border protection;

53.1.4. to organize work for members of the assistance forces engaged in work and production to participate in the border protection at places of their residence with the appropriate permission of the state border protection organization;

53.1.5. to submit a proposal to the relevant authorities to transfer a citizen of Mongolia to a legal organization, who intentionally or repeatedly violates the state border and border areas regulations;

53.1.6. to reward members of the assistance force who worked diligently in the protection of the state border and repeatedly detected violations of the border and border areas regime, promote members for the award, and take measures to remove the member from the assistance force who committed the violation;

Article 54. Duties of Member of the State Border Protection Assistance Force

54.1. A member of the State Border Protection Assistance Force has the following obligations:

54.1.1. to participate in state border protection based on permanent or temporary residence and the location of business production;

53.1.2. to report border violations to the state border protection organization from time to time that are discovered through control and observation;

54.1.3. to supervise the implementation of regulations in the border strip, ports or border areas;

54.1.4. to be ready to work promptly according to the time situation;

54.1.5. to take measures to prevent domestic animals from crossing the border through pastures and notify the state border protection agency.

Article 55. Rights of Member of the State Border Protection Assistance Force

55.1. A member of the assistance forces serving in the state border defense has the following rights:

55.1.1. to detain and report the border violator immediately;

55.1.2. to check passengers' documents in the state border strip and area;

55.1.3. to travel freely on the state border;

55.1.4. to be provided with means of transportation and food;

55.1.5. to receive awards and monetary awards for active participation in state border protection;

55.1.6. to submit suggestions and requests related to the state border protection to the management of the state border protection organization.

Article 56 Duties of Citizens of Mongolia

56.1. A citizen of Mongolia shall have the following duties:

56.1.1. to assist the state border defense;

56.1.2. to fulfill the requirements of the state border and border area regime;

56.1.3. to participate in the state border protection by the location of their works or production if they reside permanently or temporarily in the state border strip or border zone;

56.1.4. to inform the state border protection agency regarding the actions that violate the state border and border area regulations.

CHAPTER EIGHT

MISCELLANEOUS

Article 57. Liability for Violators

57.1. If the act of an official who violates this law is not criminal, he or she shall be liable as provided in the Civil Service Law.

57.2. A person or legal entity that violates this Law shall be subject to liability specified in the Criminal Code or the Law on Violations.

Article 58. Validity of the Law

58.1. This law shall be entered into effect on February 01, 2017.

 

THE CHAIRMAN OF THE STATE GREAT KHURAL OF MONGOLIA M.ENKHBOLD